پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، تنها انیمیشن سینمایی سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی «فیلم فجر» در بخش سودای سیمرغ، «رهایی از بهشت» ساخت علی نوری اسکوئی بود که البته با توجه به کیفیت بالای ساخت که به واسطه اکران آن در جشنواره اغلب مخاطبان به آن اذعان داشتند و همچنین ادعای گروه سازنده، مورد بی‌مهری و بی‌اعتنایی دبیرخانه جشنواره و هیئت انتخاب و داوری قرار گرفت.
صرف‌نظر از اتفاقاتی که برای این انیمیشن سینمایی در جریان جشنواره «فیلم فجر» افتاد اما انصافاً مخاطب در مواجهه با این انیمیشن با یک اثر سینمایی روبرو می‌شود که از نظر تکنیکی و با توجه به توان فنی موجود در داخل کشور یک سر و گردن از اغلب تولیدات در این حوزه، فراتر است.
هرچند که چند سال پیش ساخت انیمیشن «شاهزاده روم» تا اندازه‌ای معادلات ساخت محصولات کارتونی را در کشور دگرگون ساخت و سطح توقعات مخاطب را نسبت به این تولیدات بالا برد تا حدی که از آن پس مخاطب تولیدات انیمیشن دیگر حداقل به لحاظ ساختار و استفاده از نرم‌افزارهای رایانه‌ای در خلق فضا و طراحی شخصیت‌ها هر محصول ساده‌انگارانه را نمی‌پسندد اما باید گفت که «رهایی از بهشت» گامی فراتر از بهره‌گیری از تکنیک و فنون ساخت انیمیشن با استفاده از ابزار به‌روز ساخت اینگونه محصولات را برداشت و علاوه بر ساختاری متفاوت در طراحی فضا، شخصیت‌ها، محتوا و روایتی خارق‌العاده را نیز در پیشگاه نظرگاه مخاطب قرار داده است.
«رهایی از بهشت» روایت مقطعی از زندگی شهید چمران است، با این پیش‌فرض که وقتی به پای اکران انیمیشن می‌نشینیم این تصور به وجود می‌آید که باز باید با روایتی تکراری از آن چیزی باشیم که بارها یا در تورق تاریخ انقلاب اسلامی آن را خوانده‌ایم و یا در خلال آثار تولیدی فرهنگی و هنری پیرامون زندگی این شهید بزرگوار با آن روبرو شده‌ایم.
وقتی صحبت از این به میان می‌آید که «رهایی از بهشت» قرار است به مقطعی از زندگی شهید چمران بپردازد که او به اتفاق خانواده‌اش در امریکا اقامت داشت و بعد به دلیل شرایط خاص و بغرنج روزهای نخستین انقلاب زن و فرزند را رها کرده و به میهن بازگشته است تا حدودی خیال راحت می‌شود که با روایتی روبرو خواهیم بود که حداقل بخشی از زندگی شهید چمران است که یا کمتر به آن پرداخته شده و یا در میان سایر برهه‌های زندگی و تأثیری که او در روند انقلاب داشته حتی در صورت پرداخته شدن نیز جزء اولویت‌های بازخوانی زندگی سراسر مبارزه و مجاهدت او نبوده است.
البته رو در رو شدن با این اثر سینمایی کلیه فرضیات ذهنی را بهم می‌ریزد و با اثری مواجه می‌شویم که تصور می‌کنیم هیچ شناخت و تصویری از آن نداریم و انگار برای نخستین‌بار است که باید نسبت به جزء جزء آن دقت نظر داشته باشیم تا مگر سرنخ روایت از دستمان خارج نشود.
در پلان‌های آغازین فیلم نه صحبتی از روزهای آغازین انقلاب است و نه اثری از شهید چمران که در آن روزها در چه جایگاه و مرتبه‌ای قرار دارد و آیا قصد دارد که با ترک خانواده به جریان مردمی انقلاب بپیوندد یا خیر؟ پلان‌های نخستین این انیمیشن سینمایی روایت پهلوان اسطوره‌ای و افسانه‌ای را در بردارد که سلحشورانه و قهرمانانه در مقابل موجوداتی انسان‌نما که قصد تجاوز به میهن و نوامیس مردم را دارند می‌ایستد و در ادامه با صدای یک زن راوی که گویا پیشه‌ای فرهنگی دارد و در زمینه حرفه‌ای داستان‌نویس و تصویرگر کتاب کودک و نوجوان است مواجه‌ایم و این ذهنیت به وجود می‌آید که او خود راوی داستان و قصه زندگی این پهلوان اسطوره‌ای است.
آرام آرام که روایت فیلم به پیش می‌رود زن را فردی لبنانی‌الاصل درمی‌یابیم که مدتی در پی حضور شهید چمران در لبنان و آموزش چریکی اعضای حزب‌الله و سپس عزیمت او به ایران برای سر و سامان دادن به اوضاع متشنج پس از انقلاب اسلامی در نتیجه برخی خودسری گروه‌های جدایی‌طلب به‌ویژه در مرزهای غربی ایران سعی در دیدار با او را داشته است که البته این دیدار هیچ‌گاه میسر نمی‌شود و اما این اشتیاق فردی در او موجب می‌شود تا این نویسنده و راوی سعی در انطباق فراز و نشیب‌های زندگی شهید چمران با زندگی پهلوان خیالی خود در قصه‌ای افسانه‌ای داشته باشد و به طور مثال هر جا که پهلوان اسطوره‌ای و افسانه‌ای او با نیت خیر و انسان‌دوستانه خود برای نجات جان و مال مردمان در سرزمین‌های دیگر از زن و فرزند خود گذشته و رو به سوی مجاهدت و ایثار می‌آورد به‌ناگاه این روایت منطبق با زندگی مستند شهید چمران شود که مثلاً در مقطعی از زندگی خود زندگی در امریکا که آن روزها برای بسیاری آمال و آرزو بود و آن را همچون بهشتی در ذهن خود تصور می‌کردند رها کرده، از زن و فرزند دست شسته و برای خدمت به وطن و میهن خویش از هیچ کوششی فرو نگذارد.
در حقیقت مجید آسودگان، نویسنده فیلمنامه «رهایی از بهشت» به جای روایت خطی و سرراست از زندگی شهید چمران که همان‌طور که گفته شد بارها آن را شنیده و یا خوانده‌ایم درصدد بوده است که با روایتی میان خیال و واقعیت و با استفاده از صور خیال و متکی بر سیال بودن ذهن مخاطب پیوندی میان عالم واقع و تصورات آرمانی مخاطب برقرار کند که هم بر کشش دراماتیک فیلم که منجر به‌همراهی مخاطب می‌شود کمک کند و هم نگاهی نو به زندگی قهرمانی داشته باشد که ممکن است به جهت پرداخت بسیار زیاد او در عام واقع برایمان معمولی و دم‌دستی شده باشد و این در حالی است که با انطباق زندگی او با یک پهلوان افسانه‌ای و اسطوره‌ای به‌روشنی می‌توان دریافت که بسیاری از قهرمانان و پهلوانانی که ما در دل روایت و داستان‌های اساطیری در جستجوی آنها هستیم اتفاقاً نمود واقعی در زندگی ما دارند و ممکن است پس از گذر زمانی متمادی، آیندگان از آنها به عنوان قهرمانانی آرمانی و دست‌نیافتنی یاد کنند، امری که ما به جهت آنکه همچنان نزدیک به وقایع زندگی آنها هستیم چندان برایمان ملموس و محسوس نباشد.
با همه این تفاصیل، «رهایی از بهشت» هم در موضع فیلمنامه‌نویسی و روایت و هم در موضع کارگردانی و پرداختی چشم‌نواز از ترتیب و توالی پلان‌های آن به اثری مرجع و قابل استناد در حوزه آثار انیمیشن بدل گشته است که در عین حالی‌که سعی در روایتی آشنا از زندگی یکی از چهره‌های مؤثر انقلاب اسلامی می‌پردازد اما سعی در آشنایی‌زدایی از او داشته و به دنبال روایتی تکراری و کسالت‌بار از زندگی او نیست که به این واسطه می‌تواند الگوی سایر فعالان حوزه انیمیشن در زمینه‌های ارزشی و انقلابی قرار گیرد.
منبع:ایکنا
