پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، از اواخر قرن بیستم، مفهوم «خلاقیت» به طرز فزاینده‌ای در مباحث مرتبط با توسعه گردشگری و بازسازی شهری مورد توجه قرار گرفته است. ظهور و فراگیر شدن ایده شهر خلاق شاهدی بر این ادعا است. رقابت شدید میان شهرها به‌عنوان مقاصد گردشگری، شهرها را ناگزیر به یافتن راهکارهایی برای متمایز شدن از سایر شهرها و مقاصد گردشگری کرده است. تمرکز بر توسعه صنایع خلاق و به کارگیری استراتژی‌های شهرهای خلاق یکی از راهکارهای پیش‌روی بسیاری از شهرهای امروزی است. ایران به‌رغم پتانسیل‌های موجود، سهم اندکی از درآمدهای حاصل از گردشگری معاصر دارد؛ این درحالی است که گردشگری خلاق آخرین حلقه از زنجیره تکامل گردشگری است.
امکان توسعه گردشگری خلاق در ایران به ویژه در کلانشهرهایی مانند اصفهان، به دلایلی نظیر وجود خرده فرهنگ‌های متعدد، غنای آثار فرهنگی و هنری و اصالت صنایع خلاق از جمله صنایعدستی وجود دارد. نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد اصفهان براساس شاخص‌های تعریف‌شده از سوی یونسکو و نظریه‌پردازان مختلف، توان مطرح شدن به‌عنوان یک شهر خلاق صنایعدستی را دارد؛ چنان که این اتفاق دو سال گذشته رخ داد. پیوستن اصفهان به شبکه شهرهای خلاق یونسکو پیامدهای مثبتی نظیر ارائه یک تصویر منحصر به‌فرد از شهر و متمایز کردن آن به‌عنوان یک مقصد گردشگری خلاق و رونق توأمان بازار گردشگری و صنایعدستی اصفهان دارد. این رخداد علاوه‌بر تقویت روحیه همبستگی و ایجاد حس تعلق خاطر شهروندان به شهر، در زمینه گردشگری نیز از بهترین شیوه‌های عرضه موفق دارایی‌های توریستی شهر و جلب اعتماد جمعیت رو به رشد گردشگران فرهنگی خلاق در عرصه ملی و بین‌المللی است.
از سوی دیگر در حوزه صنایعدستی تعداد گردشگران ورودی بیشتر، افزایش تقاضا برای خرید صنایعدستی، افزایش درآمد هنرمندان فعال در این حوزه، ایجاد انگیزه لازم برای تلاش در جهت حفظ و احیای هنرهای سنتی و انتقال آنها به نسل‌های آینده و ارتقای کیفیت صنایعدستی را به دنبال خواهد داشت. در همین حال، خرید صنایعدستی خلاق و منحصربه‌فرد علاوه‌بر ارزآوری و کسب سود اقتصادی، صادر کردن گوشه‌ا‌‌ی از فرهنگ و باورهای کشور به اقصی نقاط جهان است. توجه ویژه به اهمیت صنایعدستی در شهر اصفهان با توجه به نقش آن در بالا بردن سطح اشتغال، هزینه پایین ایجاد فرصت شغلی در این حوزه نسبت به سایر صنایع، تولید بومی اکثر مواد اولیه مصرفی و ابزار کار و عدم نیاز به متخصصان خارجی و ایجاد ارزش افزوده بالا، همچنین توجه به گردشگری به‌عنوان صنعتی سبز با اشتغال‌زایی گسترده و درآمدزایی قابل توجه در بازه زمانی کوتاه به نسبت سایر صنایع کلان می‌تواند راهکاری برای مهار بحران‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی در شهر اصفهان باشد. با نگاهی به برنامه راهبردی شهر خلاق کانازاوا در ژاپن که از سال 2009 میلادی در بخش صنایعدستی و هنرهای محلی به عضویت شبکه شهرهای خلاق یونسکو درآمده است سه دستاورد کلیدی را برای شهر اصفهان به‌عنوان یک شهر خلاق می‌توان متصور شد:
– مرتبط کردن فرهنگ و کسب‌وکار: در صورتی که با بهره‌گیری از دانش سنتی و تکنیک‌های به‌روز، محصولات با ارزش افزوده بالا تولید شود، تولید با تکیه بر روح هنرمندانه ترویج شود و صنایع خلاقی که توانایی رخنه کردن در بازارهای بین‌المللی را دارند توسعه یابند، در راستای مرتبط کردن فرهنگ و کسب‌وکار، می‌توان به اهدافی چون خلق محصولات هنری با کیفیت، افزایش ظرفیت تولید و ارتقای برند شهر اصفهان به‌عنوان یک مقصد گردشگری خلاق دست یافت.
– تربیت جانشینان خلاق: از طریق فراهم کردن فرصت رشد، عرضه خلاقیت‌ها و رقابت برای جانشینان هنرمندان فعلی و قشر جوان علاقه‌مند به فعالیت در این حوزه، همچنین تلاش برای علاقه‌مند کردن ساکنان شهر به صنایعدستی و هنرهای محلی سنتی شهر به‌وسیله برگزاری رویدادهای فرهنگی و حمایت از هنرمندان می‌توان به اهدافی چون منتقل کردن مهارت‌ها و تکنیک‌های سنتی، متمایل کردن هنرمندان به جهانی فکر کردن و بین‌المللی کردن صنعتگران و هنرمندان فعال در این حوزه و تاکید دوباره بر ارزش و اهمیت به‌کارگیری صنایعدستی در زندگی روزمره دست یافت.
– جلب توجه در عرصه بین‌المللی: به‌منظور توزیع اطلاعات، ایجاد همکاری و تبادل عملی مهارت‌ها، تاسیس یک شبکه همکاری جهانی ضروری به‌نظر می‌رسد. از طریق شبکه شهرهای خلاق، روابط نزدیکی بین صنعتگران، هنرمندان و تجار فعال در این حوزه برقرار می‌شود. برگزاری کنفرانس‌های بین‌المللی در زمینه‌هایی مانند برنامه‌ریزی چشم‌انداز شهرها، جوامع محلی در قرن بیست‌ویکم و مشکلات جهانی و راهکارهای مقابله با آنها و دعوت از فعالان این حوزه از کشورهای مختلف، موثر واقع خواهد شد. طبق آمار ارائه‌شده در سایت مربوط به شهر کانازاوای ژاپن، این شهر تنها با 22 رشته صنایعدستی، در نتیجه عضویت در شبکه شهرهای خلاق یونسکو و تحقق اهداف ذکرشده، سالانه پذیرای 7 میلیون گردشگر است؛ آن هم با جمعیتی کمتر از یک میلیون نفر. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد پتانسیل شهر اصفهان چه در حوزه صنایعدستی و چه در حوزه منابع گردشگری، به مراتب از کانازاوا بیشتر است. با بررسی توانایی‌ها و محدودیت‌های کشور در حـوزه گردشـگری و بـا توجه به روند تکامل گردشگری و بخش‌هایی از گردشگران بین‌المللی که از لحـاظ فرهنگـی و اقتصادی برای ما مطلوب و سودآور محسوب می‌شوند، در حال حاضر مـی‌تـوان گردشـگری خلاق را مطلوب‌ترین نوع گردشگری و گردشگران خـلاق را بـازار هـدف مناسـبی برای کشور به‌شمار آورد؛ امری که به تقویت اقتصاد خلاق در کشور خواهد انجامید
منبع: اقتصادخلاق
