پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، در دنیایی که هر روز بیش از پیش ارتباط افراد در فضای مجازی شکل می گیرد و فناوری اطلاعات ساختار ها، روال ها و ارائه خدمات در بخش های مختلف را به طورچشمگیری متحول نموده است، بی شک از یک سو شاهد رشد، ارتقاء و تکامل برخی از جوامع هستیم و از سوی دیگر، شاهد نابرابری های بین اللملی در زمینه دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات می باشیم. میزان استفاده جوامع از فن‌آوری اطلاعات و به عبارت دیگر، ضریب نفوذ فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در جوامع فعلی به تشکیل یک طبقه‌بندی منجر شده که پیامد عمده‌ی آن «شکاف دیجیتالی» نام دارد. شکاف دیجیتالی (DIGITAL DIVIDE) به معنای وجود نابرابری در دسترسی و استفاده از فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی (ICT) بین کشورها و جوامع مختلف است.
شکاف دیجیتالی دارای ابعاد مختلف فنی، اقتصادی، اطلاعاتی، ارتباطی و دسترسی است.
1- فناوری: شکاف بین کسانی که به فناوری های جدید دسترسی دارند و کسانی که به این فناوری ها دسترسی ندارند.
2- ابعاد اقتصادی: شکاف بین کسانی که توانایی و قابلیت استفاده از منابع را برای توسعه زیرساخت های اطلاعاتی پیشرفته دارند و کسانی که ندارند.
3- سواد اطلاعاتی: این بعد در برگیرنده ی مجموعه ای از حداقل مهارت ها برای استفاده از ابزارهای جستجوی اطلاعات برای تعیین منابع اطلاعاتی مفید برای ارزیابی و دسترسی به رابط اطلاعاتی و ترکیب این اطلاعات در مکانیزمی است که قابلیت حل مشکل اطلاعاتی را داشته باشد.
4- ارتباطات: یکی از ابعاد تأثیرگذار بر شکاف بین کسانی است که به فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته مانند خدمات اینترنتی پهن باند دسترسی دارند و کسانی که حتی به اشکال ساده فناوری اطلاعات و ارتباطات مانند خطوط تلفن ثابت دسترسی ندارند.
5- دسترسی به اطلاعات: اعتقاد بر این است که برخی از انواع شکاف بین کسانی وجود دارد که به ابزارهای و حمایت های اجتماعی مورد نیاز برای دسترسی و تبادل اطلاعات دسترسی دارند و آنهایی که از این حقوق برخوردار نمی باشند.
دلایل وجود شکاف دیجیتالی
1-عدم توازن جوامع در استفاده از فن آوری های نو: شکاف دیجیتالی از اشاعه و گسترش تدریجی فن آور ی های نو نشات می گیرد. شکاف دیجیتالی، اجتناب ناپذیر است چون کشورهای ثروتمند تجربه کافی و درآمد اضافی برای استفاده از فن آوری ها را دارند.
2- عدم آگاهی مردم از نحوه استفاده فن آوری های نو: شکاف دیجیتالی به این دلیل وجود دارد که مردم نمی دانند چگونه از این فناوری استفاده کنند یا این که فناوری متناسب با زندگی آن ها فراهم نشده است.
3- فقدان منابع مالی لازم:شکاف دیجیتالی بازتابی از چشم انداز زیر بنای فن آوری موجود و توزیع ثروت است. در کشورهایی که فاقد سواد و برق هستند قطعا مردم قادر به استفاده موثر از فن آوری اطلاعات نخواهند بود. کشورهایی که غرق در بدهی هستند مسلماً نمی توانند سرمایه گذاری های لازم برای ایجاد فن آوری را تامین نمایند. کشورهایی که پیش شرط لازم برای استفاده از فن آوری اطلاعات را نداشته باشند، با مشکل روبه رو خواهند بود.
4-مشکلات ایجاد شبکه دسترسی در مناطق محروم و روستایی: شکاف دیجیتالی ناشی از مشکلات واقعی در انتقال فن آوری به سراسر دنیا وجود دارد تا حدودی به خاطرمشکل ایجاد دسترسی به شبکه و تا اندازه ای هم به خاطر دشواری تامین برق در مناطق روستایی است.
5-گوناگونی سلایق و تمایلات شخصی افراد: شکاف دیجیتالی به انتخاب شخصی هم باز می گردد. بعضی افراد اصلاً تمایلی به استفاده از فن آوری اطلاعات ندارند. در نتیجه شکاف دیجیتالی تا حدی ابهام آمیز باقی می ماند.
روند رو به رشد ضریب نفوذ اینترنت
با مراجعه به آمار رسمی داخلی و بین المللی در می یابیم که ضریب نفوذ اینترنت در بین جوامع در حال افزایش است و تعداد کاربران اینترنت به سرعت در حال رشد می باشد.
آمار استفاده از اینترنت به تفکیک قاره ها internetworldstats.com
مشاهده آمار مشاهده شده و رشد آمار طی سال های 2000 تا 2016 حاکی از آن است که اینترنت به زودی در سراسر دنیا فراگیر خواهد شد.
تاثیرات اینترنت بر شکاف دیجیتالی: نسبت اینترنت با مسئله شکاف دیجیتال از دو جهت است یکی نسبت مستقیم و دیگری غیرمستقیم
فاز نخست: فراهم سازی زیرساخت ها جهت دسترسی به اینترنت و شبکه جهانی
از آن جا که خود دسترسی به اینترنت یکی از شاخصه های سنجش شکاف دیجیتال محسوب می شود بدیهی است که فراهم شدن تجهیزات اینترنت برای هر کشوری باعث کاهش یافتن شکاف آن با سایر کشورهای دارا و افزایش شکاف بین آن کشور وکشورهای محروم خواهد بود و اگر روند فراهم شدن اصل تجهیزات ادامه یابد شکاف در این زمینه از بین خواهد رفت.
فاز دوم:پس از ورود و دسترسی اینترنت(رابطه دو سویه)
کاهش شکاف:
الف( ایجاد و افزایش فرصت دیجیتال: شاخص فرصت‌های دیجیتـال یک شاخص ترکیبـی است کـه متشکل از یـازده شاخص اصلی مـورد توافـق بین‌المللی در باره ICT است که بر مبنای 3مقوله فرصت، زیرساخت و به کارگیری استوار شده است. از این رو افرادی که دارای اینترنت هستندبا توجه به زیرساخت فراهم شده امکان بالاتری برای دسترسی به این اطلاعات خواهند داشت.
ب( ایجاد و افزایش آمادگی الکترونیکی: شاخص آمادگی الکترونیک یکی از شاخص هایی است که در چند سال اخیر برای مطالعه شکاف آگاهی مورد توجه قرار گرفته است. این شاخص از طریق سنجش محیط تجارت الکترونیک و عوامل دیگری نظیر فرصت های شخصی اینترنتی، میزان پهنای باند، دسترسی مردم به اینترنت و استفاده از برنامه های متن باز و … تعیین می شود. با ورود اینترنت به یک کشور و یا استفاده یک کاربر از اینترنت امتیاز او دراین زمینه بالا رفتهو از این روموجب کاهش شکاف دیجیتال می گردد.
افزایش شکاف
مفهوم شکاف دیجیتالی بیان می‌کند که در دنیای جدید، بهره‌گیری از تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعاتی میان کشورهای مختلف و همچنین درون جوامع به صورت عادلانه تقسیم نشده‌است. در واقع مردم کشورهای توسعه یافته در مقایسه با مردم کشورهای فقیر دسترسی مشابهی به اطلاعات ندارند و اینترنت به این شکاف دامن زده است. همچنین پیشرفت‌های تکنولوژیک چنان با سرعت اتفاق می‌افتد که انتقال همزمان آن به کشورهایی که مولد این تکنولوژی‌ها نیستند با مشکل روبرو شده‌است.
اینترنت می تواند باعث افزایش شکاف دیجیتال شود، همانطورکه آمارها هم نشان از افزایش شکاف دیجیتال در سال های اخیر مابین جوامع، کشورها، سنین و ….. دارند.
الف)عوامل اقتصادی
تفاوت در میزان هزینه های خدمات اینترنت در کشورهای صنعتی و توسعه یافته با کشورهای جهان سوم و این خود باعث عدم توازن در استفاده و ایجاد شکاف خواهد شد.
ب)عوامل جغرافیایی
نبود تناسب میان شهر و روستا در کشورهای در حال توسعه، منجر به رشد مناطق شهری از نظر تکنولوژیک شده است و مناطق روستایی در این کشورها از این حرکت عقب مانده اند.
ج( سن
معمولا افراد جوان از آمادگی بیشتری برای آموزش ها برخوردار بوده و علاقه بیشتری برای انعطاف در برابرمحصولات و تکنولوژی های جدید دارند.
د( نسل
علاوه بر تفاوت بین سنین مختلف در استفاده از اینترنت، بین نسل های مختلف این تفاوت مشهود می باشد. امروزه در بسیاری از جوامع و کشورها میزان آگاهی فرزندان از دنیای دیجیتال و میزان استفاده آنها از اینترنت و کامپیوتر بسیار بیشتر از والدین شان است. این امر موجب شده که بزرگترها از کوچکترها در این میدان عقب بمانند و این عقب ماندگی منجر «شکاف یا فاصله دیجیتالی» بین دو نسل شده است.
ه( جنسیت
یکی دیگر از عوامل ایجاد شکاف دیجیتال بر اثر استفاده از اینترنت، جنس است. منظور از شکاف دیجیتالی جنسیت، فاصله بین زنان و مردان در دسترسی به فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی است. مهمترین علت ایجاد شکاف دیجیتالی جنسیت، فقدان هدایت جنسیتی در سیاست ها و برنامه های حکومت ها در هر دو سطح کلان و خرد است.
و ( سواد و آموزش
افرادی که از سطح سواد بالاتری به خصوص در حوزه تخصصی کار با اینترنت و همچنین زبان انگلیسی برخوردارند بهتر و بیشتر می توانند از اینترنت بهره ببرند.
ز ( استخدام
در برخی از کشورهای در حال توسعه به دلیل محدودیت های مختلف زیرساختی، امکان دسترسی به اینترنت فقط برای افراد شاغل در محل کارشان وجود دارد و در خارج از آن این امکان نیست. این امرباعث ایجاد شکاف بین افراد شاغل و غیر شاغل می شود.
ح( فرهنگ
در کشورهای در حال توسعه فرهنگ و دل بستگی به آن قوی تر از کشورهای توسعه یافته است، به همین دلیل امکان مقاومت مردم این کشورها با تکنولوژ ی های جدید، آنجا که با فرهنگ ها و سبک زندگی آن ها و اعتقاداتشان در تضاد است بسیار بیشتر از کشورهای توسعه یافته است.
راهکارهای پیشنهادی به منظور پیشنهاد برای استفاده بهینه از اینترنت در راستای کاهش شکاف دیجیتال
■ فرهنگ سازی جهت ورود اینترنت به خانوارها
■ فرهنگ سازی و انجام آموزش های لازم جهت افراد مسن تر درمورد محیط نت
■ ایجاد زیرساخت های مناسب در روستاها و مناطق کمتر توسعه یافته
■ ایجادیاتوسعه شبکه ملی اینترنت با توجه به فرهنگ هر کشور
■ سالم و پاک سازی محیط اینترنت
منبع: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
