صنعت انیمیشن ژاپن، برخواسته از ویرانه های جنگ جهانی دوم

به گزارش فناوری فرهنگی،  ژاپن، کشوری جزیره ای و آتش فشانی با خاک فقیر و بدون منابع و ذخایر زیرزمینی محدود است که بعد از پشت سر گذاشتن دو جنگ جهانی به کشوری ورشکسته و ویرانه تبدیل گردید. اما با تکیه بر منابع نامحدود یعنی دانش و مدیریت صحیح این منابع و نیروی انسانی خود توانست نبض اقتصاد جهان را به دست بگیرد. در دهه هایی که اکثر کشورها به ذخایر زیرزمینی محدود خود می بالیدند و آن ها را مصرف می کردند، ژاپن با به کار گیری اقتصادی بر پایه علم و دانش ( که تمام نشدنی است) گوی سبقت را از سایر کشورها ربود و به قطب اول اقتصاد دنیا تبدیل شد.

به طور قطع یکی از این پایه ها انیمیشن است. پس از جنگ جهانی دوم ژاپنی ها برای یادگیری شیوه های نوین انیمیشن سازی از مشاوره انیماتورهای آمریکایی استفاده نمودند اما در چند سال اخیر از آن ها پیشی گرفتند و درآمد آن ها در این صنعت بیشتر از آمریکایی ها بوده است. تا جایی که در سال 2016 سهم ژاپنی ها از درآمد صنعت انیمیشن 50 درصد و سهم آمریکایی ها 43 درصد بوده است و 7 درصد باقی مانده نیز به سایر کشورها اختصاص دارد.

اگر بخواهیم حوزه انیمیشن ژاپن را دقیق مورد بررسی قرار دهیم، اولین انیمیشن ساخته شده در این کشور یک فیلم کوتاه 3 ثانیه ای از یک ملوان در سال 1907 می باشد. با گذشت زمان شرکت های کوچک انیمیشن سازی در ژاپن شکل گرفتند اما به دلیل مشکلات اقتصادی و معیشتی که گریبان این کشور را گرفته بود اکثر آن ها ورشکسته و یا به حالت تعلیق درآمدند. با این حال در همین شرایط نیز انیمیشن های تبلیغاتی و آموزشی ساخته می شدند. تا این که پس از جنگ جهانی اول، نخستین فیلم بلند انیمیشنی تاریخ سینمای ژاپن به نام «سربازان دریایی موموتارو» که ۷۷ دقیقه بود، به نمایش درآمد.

برای معرفی نمونه های موفق و معروف انیمیشن های ژاپنی، اگر از سریال های انیمیشنی مانند آن شرلی با موهای قرمز، فوتبالیست ها، افسانه سه برادر، پینوکیو، بابا لنگ دراز و … بگذریم که خاطرات اکثر کودکان دهه شصتی را می سازد، می توانیم به آکیرا (1998)، شهر اشباح (2001)، پاپریکا (2006)، باد برمی خیزد (2013)، اسم تو (2016) و هزاران انیمیشن دیگر اشاره کنیم.

اما نقطه عطف حوزه انیمیشن ژاپن پس از جنگ جهانی دوم اتفاق افتاد. جایی که ژاپنی ها برای یادگیری شیوه های نوین انیمیشن سازی از انیماتورهای آمریکایی دعوت کردند و با استفاده از مشاوره آن ها به ساخت انیمیشن پرداختند. بدین ترتیب شرکت های انیمیشن سازی در ژاپن جان تازه ای گرفتند و شروع به ساخت انیمیشن در حوزه های مختلف ( از تیزرهای تبلیغاتی و آموزشی گرفته تا سریال و فیلم سینمایی) و در ژانرهای متنوع با سبک انیمیشن های هالیوودی نمودند. رفته رفته با تشکیل وزارت خانه مجزا برای انیمیشن و ورود بخش خصوصی به این حوزه، ژاپنی ها وابستگی خود را به هالیوود کم تر کرده و توانستند به ساخت انیمیشن های کاملا مستقل از انیمیشن های آمریکایی دست پیدا کنند.

وجود وزارت خانه انیمیشن در ژاپن یکی از عوامل اصلی رونق چشمگیر این صنعت بوده است. چرا که این وزارت خانه با نگاهی دقیق و بررسی و تحلیل سالانه اتفاقات حوزه انیمیشن (چه در داخل کشور و چه در سطح بین المللی) روش های به حداکثر رساندن بازدهی این صنعت را می یابد و با وضع قوانین و ایجاد راهکارهای مناسب، شرکت های انیمیشن سازی را در این مسیر قرار می دهد. به همین دلیل صنعت انیمیشن ژاپن کاملا شفاف است و تمام ابعاد آن (از قبیل درآمد و سود شرکت ها، هزینه تولید فیلم ها، تعداد فیلم های ساخته شده، تعداد بینندگان این فیلم ها، تاثیرات فرهنگی و آموزشی این حوزه، وضعیت شرکت های انیمیشن سازی و …) هرساله در تحقیقاتی گسترده منتشر می شود. در یکی از تازه ترین گزارش های منتشر شده توسط وزارت خانه انیمیشن ژاپن، آمارهای جالب و قابل تاملی به چشم می خورد که در ادامه به برخی از این آمارها اشاره می کنیم.

 

نمودار بالا درآمد کل صنعت انیمیشن ژاپن از سال 2002 تا 2015 را نشان می دهد که این درآمد در سال 2016 به 2 تریلیون ین (17.7 میلیارد دلار) رسید. همان طور که در نمودار مشخص است این درآمد شامل همه ابعاد این صنعت از فروش فیلم ها و سریال ها تا فروش محصولات جانبی، موسیقی های انیمیشنی و… می شود.

این نمودار نشان دهنده میزان فروش انیمیشن های ژاپنی در بسته های DVD از سال 2000 تا 2015 می باشد. با توجه به فراگیر شدن اینترنت و در پی آن سایت هایی که به صورت غیرقانونی این فیلم ها را در اختیار عموم می گذارند، کاهش 9.1 درصدی درآمد شرکت ها از این راه بین سال های 2014 و 2015 دور از انتظار نیست. اما با این وجود باز هم وزارت خانه انیمیشن ژاپن از مردم خود به خاطر خرید قانونی این بسته ها تشکر کرد. چون به هرحال در دنیای امروز کپی غیرقانونی امری اجتناب ناپذیر است و همین درآمد 92.8 میلیون ینی بسیار چشمگیر می باشد.

درست است که صنعت انیمیشن ژاپن به قطب اقتصادی این کشور تبدیل شده و بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی دنیا را متحیر خود کرده است، اما باید توجه کنیم که این دستاورد عظیم برای کشور ژاپن یک شبه به دست نیامده است و در رسیدن به این مرحله با شکست ها و  سختی های زیادی رو به رو شده اند. صنعتی که امروزه وقتی برای بررسی درآمد آن به اینترنت مراجعه می کنی، در اکثر سایت های داخلی با درآمد نفتی کشور مقایسه شده است. خوب یا بد این مقایسه اهمیتی ندارد اما مشکلی را هم از پیش روی انیمیشن ایران بر نمی دارد. به هرحال زیرساخت ها و شرایط پیشرفت این حوزه در ایران مهیاست و ما باید مانند ژاپن به دنبال مسیری برای شکوفایی این صنعت باشیم.

حامد رضائی

منابع: aja.gr.jp/english – خبرگزاری مهر