پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، آن‌هایی که علاقه‌مند به دنیای فانتزی و خیال هستند، این روزها می‌توانند به موزه عروسک سر بزنند و در آنجا از نمایشگاه «خاتون چهارشنبه» دیدن کنند. این عروسک‌های دوست داشتنی که بر اساس یک افسانه قدیمی و بر پایه تلاش یک گروه با مدیریت مژده دانش پژوه (با همکاری هنگامه حکیمیان و نرگس تیموری‌فر) ساخته شده‌اند، شما را به دل تاریخ می‌برند و با باران و آب و زنانگی پیوند می‌زنند.
درباره مراحل ساخت این عروسک با مژده دانش پژوه صحبت کردیم.
* ایده عروسک خاتون چهارشنبه از کجا آمد؟
من زمانی که قصه خاتون‌های چهارشنبه را شنیدم برایم بسیار جذاب بود. به نظرم این شخصیت‌ها و این افسانه می‌توانست قابلیت تبدیل شدن به عروسک را داشته باشد. همزمانی این قصه با چهارشنبه سوری، باعث شد تصمیم بگیریم در مراسمی نزدیک به این ایام و پیش از شروع سال جدید، عروسک را رونمایی کنیم.
عروسک را در شورای نظارت کانون پرورش فکری ثبت و بعد با دوستان مان در موزه عروسک صحبت کردیم، آنها هم از این ایده خوششان آمد و جمعه ۱۱ اسفندماه نمایشگاه عروسک‌های خاتون چهارشنبه در مراسمی ویژه افتتاح شد.
* زمان زیادی صرف ساخت عروسک‌ها شد؟
بله، بیشتر به این دلیل که من قبلا با کاغذ و خمیر کاغذ کار نکرده بودم و زمان برد تا توانستیم به شکل مطلوب با این مواد عروسک را طراحی و اجرا کنیم. ساخت چاه هم مهم بود و برای طراحی و اجرایش زمان صرف شد، اما در نهایت به نتیجه دلخواه مان رسیدیم.
* در افسانه‌های قدیمی کمتر به شکل و ظاهر شخصیت‌های قصه ها اشاره می‌شود، خاتون هایی که طراحی کردید چقدر زاییده تخیل شما و چقدر محصول متن و اشاره‌های آن هستند؟
این عروسک ها محصول برداشت من از قصه هستند، معمولا در قصه‌های قدیمی اشاره‌های کلی درباره شخصیت‌ها داریم و درباره قصه چهارشنبه خاتون هم همین طور. یعنی این که این زنان بلند بالا بوده‌اند، لباس سفید داشته‌اند و موهای بلند. جزئیات بیشتری وجود نداشت. من موی عروسک را آبی گرفتم که نشانه‌ای است از این موضوع که این خاتون‌ها، با آب و روشنی پیوند دارند. در طراحی صورت و فرم ابرو کمی به نقاشی‌های دوران قاجار نزدیکیم و صورت عروسک کمی وهم‌آلود است، این هم متاثر از شخصیت و قصه است.
* افسانه خاتون چهارشنبه در ستایش زنانگی و زایندگی است. این وجه می‌تواند برای زنان جامعه جذاب و شنیدنی باشد. احتمالا برای تیم شما هم که گروهی زنانه است، این ویژگی امتیاز بوده…
این شخصیت کمی یادآور اسطوره آناهیتا ایزدبانوی آب هاست، مراسمی هم که برگزار می‌شده کاملا زنانه بوده. طبق باوری که مردم داشته‌اند، خاتون‌ها در چاه آب بوده‌اند و زنان روستاهای شمال کشور یا آذربایجان در چارشنبه سوری سر چاه می‌رفتند و آرزوهایشان را می‌گفتند به این امید که توسط خاتون چهارشنبه برآورده شود. کنار چاه هم نهال کاشته می‌شده. رویش، زایش و بالندگی جزوی از این قصه است. این آیین در آخر زمستان و نزدیک به بهار اتفاق می‌افتاده، جهان در حال نو شدن بوده و خاتون‌های چهارشنبه نوید دهنده زندگی و بهار برای جهان اطراف شان بوده‌اند.
* موزه عروسک اگرچه برای بسیاری از ما آشنا نیست، اما فضایی مناسب برای حفظ عروسک‌ها و ترغیب به ساخت عروسک‌های ایرانی است. عروسک‌هایی که با توجه به فرهنگ، اسطوره‌ها و باورهای ما ساخته شده باشند. عروسک‌های خاتون چهارشنبه در موزه می‌مانند؟
این موزه در طول سال برنامه‌های مختلفی دارد و خوشبختانه ارتباط مستمر با کودکان وجود دارد و بچه‌ها معمولا برای شنیدن قصه‌های ایرانی به این موزه می‌آیند. فضایی هم وجود دارد که عروسک‌ها در آن قرار دارند، در نمایشگاه ما که عروسک‌ها برای فروش و تماشا وجود دارد و پس از پایان آن، تعدادی از عروسک‌ها به موزه سپرده می‌شود تا باقی بماند. یکی از تجربه‌های شیرینی که در ساخت عروسک خاتون چهارشنبه برایم اتفاق افتاد، این بود که وقتی درباره این عروسک صحبت می‌کردم باید به قصه هم اشاره می‌کردم و خود به خود، به بسیاری از دوستان و نزدیکانم این افسانه قدیمی کمتر شنیده شده را روایت کردم. عروسک می‌تواند این جریان را در جامعه و برای کودکان ایجاد کند، می‌تواند زمینه ساز شنیده شدن افسانه‌های اصیل ایرانی باشد و کودکان را با قصه‌ها و ادبیات کهن پیوند بدهد.
* به عروسک بعدی فکر کرده‌اید؟
آقای مسعود ناصری مدیر موزه عروسک، پیشنهاد دادند که بر اساس اسطوره‌ها و افسانه‌های محلی عروسک‌های دیگری هم بسازیم. یکی از افسانه‌های قدیمی اما فراموش شده کردی شاماران است. رد پای این افسانه را می‌شود در سوزن دوزی، فرش، سینی‌های قلم‌زنی دید. اما بسیاری از مردم ما گمان می‌کنند ریشه این افسانه در ترکیه و سوریه است. در حالی که کردهای ایران هم این افسانه را داشته‌اند. شاماران یا همان شاه ماران سمبل دانش است. امیدوارم بتوانیم مراسم رونمایی از این عروسک و معرفی این افسانه را خردادماه ۹۷ برگزار کنیم.
منبع: مهر
