گردشگری حلال، صنعتی درآمدزا

گردشگری حلال(Halal tourism) یعنی؛ آن قسم از گردشگری که در آن مکان‌های پیشنهاد شده به مسلمانان منطبق بر اصول شریعت و حلال است. به عبارت دیگر منظور از گردشگری حلال، نوعی از گردشگری مذهبی است که تمام فعالیت‌های آن از نظر قوانین اسلامی مجاز شمرده می‌شود و کشورهای توسعه یافته از این روش برای جذب گردشگران مسلمان جهان استفاده می‌کنند. سازمان جهانی جهانگردی نیز ، گردشگری حلال را محصول جدیدی از صنعت گردشگری تعریف می‌کند که برنامه‌های تفریحی و گردشگری ویژه‌ای را برای مسلمانان تدارک می‌بیند. به این معنا که مسلمانان از هر کشوری که باشند مایلند در برنامه‌های تفریحی و سفرهای خود به آداب شرعی عمل کنند. به عنوان مثال از غذای حلال رستوران‌ها استفاده کرده و یا در هتل‌هایی که مشروبات الکلی سرو نمی‌کنند اقامت کنند. همچنین سایت ویکی پدیا[1] این واژه را اینگونه تعریف می‌کند: «گردشگری حلال یکی از انواع گردشگری است که خدمات و امکانات رفاهی را برای گردشگران مسلمان البته با توجه به قوانین اسلام ارائه می‌کند».

از آنجا که ساختار فرهنگی بسیاری از کشورهای جهان با قواعد دینی اسلام همسو نبوده و موجب به وجود آمدن مشکلات اساسی برای مسلمانان می‌ شد جنبش‌هایی زیادی برای حل این مشکلات ایجاد شد. به این ترتیب تولد «گردشگری حلال» یکی از راه حل‌های این مشکل بود که با کمک سازمان کنفرانس اسلامی و ایجاد استانداردهایی برای این مدل جدید از گردشگری بوجود آمد.

  2-کشورهای پیش‌گام در این صنعت

استفاده از گردشگری حلال و بازاریابی مناسب برای آن، توانست موجب جذب مسلمانان زیادی به کشورهای ارائه دهنده این صنعت شود به گونه‌ای که در رتبه‌بندی سال 2014 «سازمان همکاری اسلامی» مالزی، امارات و ترکیه به ترتیب در صدر کشورهای ارائه دهنده‌ی گردشگری حلال و کشورهای اندونزی، عربستان،‌مراکش، اردن، قطر، تونس و مصر نیز در رتبه‌های چهارم تا دهم قرار گرفتند.[2]

ترکیه از کشورهایی است که در سال‌های اخیر در زمینه گردشگری موفق عمل کرده و جزو 10 کشور برتر در ورود گردشگر در سال‌های اخیر بوده است و از کشورهایی است که گردشگری حلال را پیشنهاد می‌دهد. این کشور پتانسیل بالایی مانند موقعیت جغرافیایی، آب و هوا، طبیعت، ساختار دموگرافیک چندفرهنگی و تنوع تاریخی دارد که وجود عوامل متعدد موجب پتانسیل بالای این کشور در جذب گردشگر شده است. یکی از انواع گردشگری که این کشور به آنها پرداخته است گردشگری حلال است. این کشور به این منظور هتل‌های مخصوصی را تعبیه کرده است که در آنها قواعد شرعی رعایت می‌شود؛ و مواردی چون وجود ساحل‌های جداگانه برای مرد و زن، سرو غذاهای حلال، عدم سرو نوشیدنی‌های الکلی در کافی شاپ و ممنوع بودن عکسبرداری در ساحل نیز در این هتل دیده به چشم می‌خورد.

در زمینه جذب بازار این صنعت مهم، جالب است بدانید که یک شرکت سنگاپوری نیز در راستای توسعه «گردشگری حلال» اقدام به ارائه گواهینامه ویژه سرو غذای حلال و ارائه امکانات اقامتی ویژه مسلمان به رستوران‌ها و هتل‌های این کشور کرده است.

اما بوی اقتصادی که از این صنعت بلند می‌شد موجب شد تا ژاپنی‌ها هم از قافله عقب نمانند و با تمهیدات وی‍ژه در کنار آموزش و تهیه جزوه‌ها و کتابچه‌های راهنما، تنها در سال 2013 به میزان 37 درصد رشد گردشگران را از کشورهای مسلمانی نظیر مالزی و اندونزی داشته باشند.[3]

4-جمع بندی

1-4-بررسی مشکلات و راه حل ها

با توجه به اهمیت موضوع گردشگری حلال، می‌توان با برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و دراز مدت در زمینه راه اندازی تورهای گردشگری خانوادگی اسلامی به موفقیت‌های زیادی دست یافت. مروری بر مجموعه عملکرد نهادهای متولی و سیاستگذاران نشان از آن دارد که برنامه‌ جامع و مشخصی درباره گردشگری حلال نه در گذشته و نه در حال وجود ندارد،‌ در حالی که چندی پیش از منطقه آزاد کیش به‌عنوان منطقه‌ای نمونه برای توسعه این شیوه نام برده شد اما اتفاق مشخصی برای آن نیفتاد.

به هرترتیب به نظر می رسد برای رشد اقتصادی در این صنعت بایستی به نکات زیر توجه شود:

• مهمترین اقدام برای حل مشکلات صنعت گردشگری حلال ایران، تهیه یک نقشه راه مشخص در این حوزه می باشد.
• یکی دیگر از نکاتی که در زمینه افزایش گردشگر حلال باید به آن دقت کرد، استفاده از روشهای بازاریابی است.بازاریابی الکترونیکی، تورهای مجازی، وب سایت و بازاریابی اینترنتی برخی از این روشهاست. در پایان باید به این نکته توجه داشت که بسیاری از راهکارهای حل مشکل صنعت گردشگری در ایران، مستلزم همکاری بخش های دولتی وخصوصی وهماهنگی بین این دوبخش است ودر بسیاری موارد در صورت عدم وجود حمایت‌های دولتی امکان فعالیت‌های بازاریابی وجود نخواهد داشت. بنابراین بخش دولتی از طریق سازمان های میراث فرهنگی وگردشگری ، حج وزیارت ، اوقاف وامور خیریه و وزارت امورخارجه می تواند ضمن انجام فعالیت های نظارتی و رایزنی های سیاسی و فرهنگی ، به توسعه زیر ساخت های لازم جهت توسعه گردشگری حلال بپردازد زیرا با توجه به شیعی واسلامی بودن کشورمان پتانسیل های گسترده ای در جهت گسترش انبوه این نوع گردشگری درایران وجود دارد. بخش خصوصی کشور نیز باید توجه ویژه ای را معطوف به برند سازی در این زمینه نماید و با گسترش فعالیت های خود به کشف و رمزگشایی از بازار بکر و پر منفعت گردشگری شیعه نماید.
• نکته سوم در ارائه برنامه‌های گردشگری حلال نیز این است که در پرداختن به این نوع مشتریان نباید همه تخم مرغ‌ها را در این سبد گذاشت چرا که جاذبه‌های دیگر کشور ایران به‌خصوص جاذبه‌های فرهنگی و ملی و تاریخی خود از قوت‌های منحصربه‌فرد ایران محسوب می‌شود که قابلیت جذب بالای گردشگران را از سراسر جهان دارد.

در مجموع باید گفت که گرچه ایران دارای فرهنگ غنی و پتانسیل بسیار عظیم در صنعت گردشگری حلال است اما متاسفانه به دلایل متعدد فرصت‌های زیادی را تاکنون در این زمینه از دست داده است. به هرترتیب امید است سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب در این بخش بتواند راهگشای صنعتی باشد که می‌تواند آینده را از آن ما سازد.

**نویسنده: نگین اسدی/ دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد

**منابع:

• ویکی پدیا (wikipedia)
• سازمان جهانی میراث و گردشگری (unesco.org)
• انجمن نشنال جئوگرافیک (The National Geographic Society)
• پایگاه خبری خبرآنلاین

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Halal_tourism

[2] http://www.baharnews.ir/news/40788/

[3] http://www.yjc.ir/fa/news/5165665/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%AD%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D8%B0%D8%A8-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%81%D8%B1-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86