پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، تا چند سال پیش روزگار هنرمندان تجسمی قصه پرغصه‌ای بود تا اینکه بحث اقتصاد هنر مطرح شد و عده‌ای به ظاهر دوستدار هنر با این بهانه که حراج‌های کریستیز دبی و تهران بخشی از این اقتصاد است، بازار حراجی‌ها را به راه انداختند و هنرمندان به امید رونق این بازار کساد، وارد میدان شدند. اما چه سود که دلالی در این بازار نیز حرف اول و آخر را می‌زند.
رضا سمائی (رئیس کمیته گالری‌داران انجمن مجموعه‌داران) با بیان اینکه مجموعه‌داری در ایران و دیگر کشورهای دارای دو محور کلی است، اظهارکرد: مجموعه‌داران دو دسته‌اند، یک دسته افرادی که به صرف علاقه‌مندی به آثار هنری و بدون داشتن دانش و اطلاعات، آثار هنری را خریداری و در مجموعه‌های خود نگهداری می‌کنند. این افراد در مجموعه‌هایشان ممکن است هر نوع اثر هنری را خریداری کنند.
او با اشاره به اینکه مجموعه‌داران بیشتر آثار کلاسیک را می‌پسندند، ادامه داد: دسته دوم افرادی هستند که یا از مشاوران هنری استفاده کرده یا خود اطلاعات و دانش هنری دارند و براساس دانشی که دارند، آثار هنری در طبقه‌بندی‌های خاصی خریداری می‌کنند.
رئیس کمیته گالری‌داران انجمن مجموعه‌داران با اشاره به اینکه 80 درصد مجموعه‌داران در سراسر دنیا به نگهداری آثار علاقه‌مندند، گفت: غالب مجموعه‌داران ایرانی مجموعه‌های خود را در داخل منزل نگهداری می‌کنند و متاسفانه بیش از 90 درصد شرایط نگهداری این آثار در منزل و انبارها غیراستاندارد است.
سمایی درباره اصالت آثار هنری توضیح داد: اصالت یک اثر هنری به دو روش؛ تشخیص‌های آنالیزی و بررسی ساختمانی انجام می‌شود. در ریخت‌شناسی اثر، روش‌های آنالیزی که زیرشاخه‌های متعددی دارد مورد استفاده قرار می‌گیرد همچنین با مقایسه ساختاری بین اسناد و مدارک بازمانده از زمان هنرمند و آثار نقاشی در زمان حال و تعیین امضای هنرمند، اصالت یک اثر هنری را تشخیص می‌دهند.
او با ابراز تاسف از اینکه هیچ قانون بیمه‌ای برای آثار هنری موجود در مجموعه‌های هنری نداریم، گفت: متاسفانه مقوله بیمه یک اثر هنری برای بسیاری از شرکت‌های بیمه‌ای مجهول است و برای آنها تعریف نشده. درحالی‌که این مسئله در دنیا رایج است.
رئیس کمیته گالری‌داران انجمن مجموعه‌داران تصریح کرد: ما در کشور از نظر بسته‌بندی آثار هنری با مشکل روبرو هستیم. متاسفانه ساختارهای سیستمی و اداری در مجموعه‌هایی که بتوانند چنین خدماتی را ارائه کنند، هنوز در ایران وجود ندارد.
سمایی معتقد است؛ مجموعه‌داری در ایران با خارج از کشور بسیار متفاوت است و مسائل اجتماعی سال‌های اخیر در کنار نبود برخی از فعالیت‌های هنری باعث بروز این عقب‌ماندگی شده‌است.
او با بیان اینکه فعالیت حراجی‌ها در ایران در چند سال اخیر رونق گرفته، تصریح کرد: نزدیک به 40 سال است که از انقلاب اسلامی می‌گذرد و در این سال‌ها حراجی‌های ایران به 10 مورد هم نمی‌رسد. تبعا با حراجی‌های بین‌المللی فاصله داریم اما حراج‌گذاران سعی می‌کنند تا حدود زیادی استانداردها را رعایت کنند البته باتوجه به اینکه تعدادی از خریداران آثار هنری در خارج از کشور هستند، تبعا با مشاوره‌های دقیق ارسال آثار برای آنها صورت می‌گیرد.
این مجموعه‌دار با بیان اینکه خریداران آثار هنری برای شرکت در حراجی‌ها باید پیش‌نیازهایی دارا باشند، یادآور شد: معمولا در حراجی‌ها افرادی که علاقه‌مند به خرید آثار هنری باشند همچنین قدرت خرید داشته باشند، شرکت می‌کنند اما در حراج تهران اشخاص خاصی از مجموعه‌های خصوصی یا دولتی دعوت می‌شوند که دارای تملک بالای مالی باشند.
سمایی با اشاره به اینکه برخی از افراد نیز به صورت تلفنی یا اینترنتی در حراج شرکت می‌کنند، گفت: در حقیقت چند نفر از افرادی که متعلق به یک شرکت یا گروه هستند و زیر نظر یک فرد اداره می‌شوند در یک حراج شرکت می‌کنند و به طور صوری با هم رقابت می‌کنند.
او این حرکت را یک شوی تبلیغاتی و یک ترفند دانست و خاطرنشان کرد: حضور افراد مختلف که در حقیقت با هم هماهنگ هستند در یک حراج باعث می‌شود تا قیمت چند اثر بالا برود و پس از آن در دیگر آثار نیز این افزایش قیمت تاثیرگذار خواهد بود. البته این مسئله در همه جای دنیا اتفاق می‌افتد و فضای خاصی را در حراج بوجود می‌آورد برای همین ما هر سال با افزایش قابل توجهی در آمار کل فروش مواجه هستیم.
سمایی در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره ارزش‌گذاری و تعیین قیمت پایه آثار در حراجی‌ها گفت: کار کارشناسی در این زمینه وجود ندارد و همه چیز براساس واسطه‌ها انجام می‌شود. وقتی یک اثر وارد حراج می‌شود تا زمانی که بالاترین قیمت پیشنهادی ارائه شود حراج آن اثر ادامه پیدا می‌کند البته ممکن است یک اثر هم با قیمت پایه بیاید و خریداری نشود. مسئله مهم این است که وقتی عددی ابتدا انتخاب شد، نمی‌توان از آن پایین‌تر آمد.
او در ادامه توضیح داد: قیمت آثار نیز براساس مقایسه بین کارهای شبیه این اثر در داخل و خارج از کشور بدست می‌آید به طور مثال مشابه این اثر یا اثری از همان هنرمند که در یک حراجی دیگر با یک قیمت مشخص به فروش رفته است. طبعا مقیاس کارهای بعدی این هنرمند در همین سطح قرار می‌گیرد.
در حراج تهران یک لیست مشخص وجود دارد که آثار در آن برای دوران طلایی دهه‌های 40 و 50 ایران هستند البته نگاه‌هایی هم به آثار کلاسیک شده همچنین آثار هنرمندانی که در همان دهه‌ها وارد ایران شده‌اند در این لیست هستند و حضور یک اثر غیر از این‌ها امکان ندارد.
رئیس کمیته گالری‌داران در انجمن مجموعه‌داران با بیان اینکه ما در برگزاری این حراجی‌ها با چالشهای جدی روبرو هستیم؛ اظهارکرد: اقتصاد هنر در کشور ما در شرایط بسیار نوپایی‌ست، ما در همه موضوعات از نگهداری آثار تا استانداردهای خرید و فروش در حراجی‌ها با مسائل و چالشهای جدی روبرو هستیم بنابراین معتقدم هر اتفاقی که در زمینه هنر در ایران بیفتد در صورتی که آسیب‌شناسی شده‌باشد، خوب است.
سمایی با اشاره به اینکه حراج تهران یک جریان هنری است که در خارج از کشور نیز وجود دارد، تصریح کرد: متاسفانه نتوانستیم جریان‌های هنری همسو و غیر همسو با حراج تهران تولید کنیم در صورتی که می‌بایست حراج‌های دیگر با جریان‌های هنری دیگر مانند هنرمندان نوگرا در کنار حراج تهران داشته باشیم.
او ادامه داد: حراج تهران یک جریان هنری است که به عقب برنمی‌گردد و زاویه‌اش را تغییر نمی‌دهد و به سمت جلو ادامه می‌دهد. پذیرش برخی از فاکتورها که به نظر ما اخلاقی است برای مدیران و حراچ‌گذاران تهران پذیرفتنی نیست چراکه آنها آثار هنری را براساس بازار شناسایی کرده و برای فروش می‌آورند.
وی با بیان اینکه در حراج تهران از آثاری که برند شده‌اند، استفاده می‌شود، افزود: در حراج تهران شخصیت‌سازی شده. وقتی مباحث مالی در سطح بالا مطرح می‌شود و اصولا خرید و فروش از هر نوعی انجام شود، دلالان نقش پررنگ‌تری دارند؛ خرید و فروش آثار هنری از این قاعده مستثنی نیستند و دلالان در این بین نقش پررنگی را ایفا می‌کنند چرا که تخصص فروش و ساختار کارهایی که انجام می‌گیرد در اختیار یک هنرمند نیست و این از عهده یک فرد فروشنده یا به نوعی دلال برمی‌آید که اتفاق بدی هم نیست.
حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این حراجی‌ها نوعی دیپلماسی هنر است و باعث شأنیت بخشیدن به حراج تهران می‌شود که یک برخورد ژورنالیستی است. از طرف دیگر اجرای نمایش فروش آثار هنری به نوعی تبلیغات اجتماعی مثبتی برای ایران به همراه دارد.
سمایی با بیان اینکه قیمت‌های حراجی‌ها غیرواقعی است، تصریح کرد: درصورتی که خالق اثر یاهنرمند صاحب اثر نیز باشد به او براساس قراردادی که مابین حراج‌گذار و فروشنده و خریدار منعقد می‌شود مبلغی تعلق می‌گیرد در غیراینصورت به هنرمند از این فروش چیزی پرداخت نمی‌شود. مانند میوه‌ای که از یک کشاورز توسط یک دلال خریداری شده و در بازار به قیمت گزافی به فروش می‌رسد.
او با تاکید براینکه مبالغ حراجی در اقتصاد هنر ایران مطرح نیست چراکه در دست عده‌ای خاص است، یادآور شد: این مبالغ اصلا وارد مقوله فرهنگ و هنر نمی‌شود و به دلیل اینکه جریان‌های همسو و غیرهمسو نداریم لذا این حرکت نمی‌تواند تاثیرگذار باشد اما تاثیر دارد چراکه اخبار آن به صورت گسترده‌ای منعکس می‌شود اما از نظر اقتصادی هیچ نوع کمکی به اقتصاد هنر ندارد.
این هنرمند با بیان اینکه حراج تهران سعی دارد استانداردهای حداقلی را رعایت کند و تعداد زیادی از خریداران آثار هنری در خارج از کشور هستند، افزود: متاسفانه آثار ارائه شده در حراج تهران هرساله در حراجی‌ها جابجا می‌شود و این نشان‌دهنده این است که این آثار را مجموعه‌دار خریداری نکرده بلکه در دست افرادی است که به نوعی دلال آثار هنری هستند.
سمایی با تاکید براینکه این روش خرید و فروش در حراج تهران خاصیت حراج را که برای مجموعه‌داران است از بین می‌برد؛ بیان کرد: این اتفاق بیشتر در حراج تهران است و علت آن اقتصاد ناسالم حاکم بر این فضا است. در حراجی‌های مختلف دنیا مجموعه‌داران واقعی شرکت می‌کنند و اصلا به دنبال خرید و فروش نیستند بلکه آثار صرفا برای نگهداری در مجموعه‌های نفیس هنری خریداری می‌شود.
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش ادامه داد: کشورها در بحث مالکیت‌های معنوی قوانین مختلفی دارند به طور مثال در بعضی کشورها تا پنجاه سال بعد از فوت هنرمند اثر مربوط به اوست اما بعد از پنجاه سال اثر به جامعه تعلق می‌گیرد. درحقیقت اثر هنری واگذار نمی‌شود بلکه استفاده از آن واگذار می‌شود. همچنین اگر در قرارداد ذکر شده باشد باید پس از فوت هنرمند تا مدتی که در قرارداد ذکر شده مبلغی از فروش اثر به خانواده هنرمند پرداخت شود.
رئیس کمیته گالری‌داران در انجمن مجموعه‌داران در پایان گفت: این اصل در ایران برای هنرمندانی که در قید حیات هستند رعایت نمی‌شود چه برسد به هنرمندان فقید و درگذشته. وقتی افراد شرکت‌کننده در حراجی‌ها بیشتر دلال هستند و مباحث اقتصادی اهمیت دارد دیگر به این مسائل توجهی نمی‌شود و در حقیقت در فضاهای هنری ما این مسائل مطرح نمی‌شود.
منبع: صبا
