پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، بدون شک در دنیای کودکان جهان هیچ یک از اسباب‌بازی‌های ساخت بشر سیطره‌ای همانند اسباب‌بازی‌های «لگو» نداشته و نخواهد داشت، همان آجرهای رنگارنگ پلاستیکی سرهم کردنی با چرخ‌دنده‌های معروف که به کوله‌بار خاطرات کودکان جهان سنجاق شده و تصویری از رویاهای آینده آنها را به دوش می‌کشد.
باورکردنش دشوار است اما به اعتقاد کارشناسان اقتصادی در حال حاضر گردش مالی تجارت اسباب‌بازی پس از دارو و مواد مخدر در گروه سودآورترین صنایع بین‌المللی قرار دارد.
صحبت از قدیمی‌ترین دست‌ساز بشر است که نخستین بار به همت چینی‌ها تولید و به داد وستد جهانی راه یافت؛ اما به هر ترتیب تجارت جهانی اسباب‌بازی به شکل امروزی آن از دهه ۶۰ قرن گذشته میلادی رونق یافته و عواملی مانند رشد و توسعه اقتصاد جهانی، تغییرات فرهنگی، ساختار جمعیتی جوان، نفوذ فرهنگ‌های بیگانه، کیفیت بالا و قیمت ارزان اسباب‌بازی‌های خارجی، استفاده از اینترنت، رونق تجارت الکترونیکی، تبلیغات ماهواره‌ای از جمله مهم‌ترین عوامل گشوده شدن بازارهای یک کشور به روی اسباب‌بازی‌های وارداتی است.
براساس گزارش انجمن بین‌المللی تولیدکنندگان اسباب‌بازی، میزان سود خالص شرکت دانمارکی «لگو» در سال ۲۰۱۴ میلادی به حدود یک میلیارد یورو رسیده است.
بزرگترین قطب‌های تولید اسباب‌بازی درجهان
بزرگترین قطب تولید اسباب‌بازی جهان ایالات‌متحده امریکاست که با داشتن بازاری ۳۶۱ میلیارددلاری در گروه مهم‌ترین و بزرگترین بازارهای اسباب‌بازی در جهان قرار دارد. اما بعد از امریکا، چین بزرگترین قطب تولید اسباب‌بازی در جهان است و هم‌اکنون در مجموع بیش از ۶ هزار کارخانه تولید اسباب‌بازی در سراسر چین فعالیت می‌کنند که ۴ هزار مورد از این کارخانه‌ها در مناطق جنوبی این کشور از جمله جزیره هنگ کنگ پراکنده شده‌اند. البته در سال‌های اخیر با تولید و عرضه روزافزون انواع بازی‌های رایانه‌ای که در زمره اسباب بازی ها قرار می گیرد دامنه تجارت جهانی اسباب‌بازی گسترش چشمگیری یافته است، به گونه‌ای که دست‌کم یک نوع از انواع این بازی‌ها به بیشتر خانه‌ها راه یافته است. با نگاهی به میزان تولید و مصرف بازی های رایانه ای در سطح جهان می‌توان دریافت که ۱۸ کشور که در راس آنها جمهوری خلق چین قرار دارد، بازار جهانی این محصول را در اختیار دارند. البته باید یادآوری کرد که فاصله دیگر تولیدکنندگان اسباب‌بازی با چین نیز بسیار زیاد است و نباید همه آنها را در یک حد و سطح دانست. پس از چین، ژاپن، بریتانیا و فرانسه صاحب بزرگترین بازارهای اسباب‌بازی درجهان هستند و مردم این کشورها به مراتب بیشتر از دیگر مردم دنیا اسباب‌بازی می‌خرند. این به آن معناست که بخش اعظم بازار اسباب‌بازی دراین کشورها متمرکز شده است.
آسیا با داشتن بیشترین جمعیت در بین قاره‌های جهان، ۲۵درصد بازار اسباب‌بازی را به خود اختصاص داده است. نرخ بالای زاد و ولد وبه تبع آن جمعیت قابل توجه کودکان موجب شده بازار اسباب‌بازی در این کشورها بالاترین رشد را داشته باشد و براساس پیش‌بینی‌ها بازار اسباب‌بازی آسیا در آینده‌ای نزدیک بازار اروپا و امریکای‌شمالی را پشت سر بگذارد.
با این همه بیشترین رشد بازار اسباب‌بازی جهان به اقتصادهای نوظهور یعنی برزیل، روسیه، چین و هند تعلق دارد که به‌طور میانگین رشد سالانه بازار اسباب‌بازی‌شان به ۱۳درصد می‌رسد. مشکلات اقتصادی موجب شده بازار اسباب‌بازی در اتحادیه اروپا که زمانی ۳۲درصد از بازار جهانی را در اختیار داشت به ۲۸درصد از مجموع بازار جهانی برسد. پیش‌بینی‌ها می‌گوید با وجود کاهش نرخ زاد و ولد و شرایط حساس اقتصاد جهانی،در مقیاس جهانی گردش مالی صنعت اسباب‌بازی به دلیل بالا رفتن قیمت‌ها و توجه بیشتر خانواده‌ها به نیاز بچه‌ها کاهش نخواهد یافت و اسباب‌بازی همچنان یکی از محصولات اصلی خرید برای کودکان در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه باقی خواهد ماند. براساس آمارهای منتشر شده از سوی انجمن بین‌المللی تولیدکنندگان اسباب‌بازی، کشورهای منطقه خاورمیانه، پس از کشورهای امریکای شمالی به دلیل برگزاری آیین‌های ملی وجشن‌های خاصی مانند اعیاد و مناسبت‌های دینی و فرهنگی، کریسمس و روز شکرگزاری نقش فراوانی در افزایش مقطعی فروش اسباب‌بازی ایفا می‌کنند.
سرانه مصرف اسباب‌بازی
براساس برآوردهای انجام شده، درحال‌حاضر سرانه مصرف اسباب‌بازی در دنیا حدود ۳۴ دلار، در اروپا ۲۵۰ دلار و در امریکا بیش از ۳۵۰ دلار است، اما نکته قابل تامل در این میان سرانه مصرف اسباب‌بازی در چین است. این کشور با اینکه به عنوان یکی ازبزرگترین تولیدکنندگان این محصول در دنیا شناخته می‌شود، سرانه مصرفش حدود ۶ دلار است. رقمی پر تناقض که نشان از آن دارد که چینی‌ها اگرچه در داخل کشورشان نیاز به اسباب‌بازی ایجاد نشده اما بازار جهانی را مسخ خود کرده‌اند.
نقش بازی‌های رایانه‌ای درکاهش تولید اسباب‌بازی
تحقیقات رویترز که در قالب گزارشی انتشار یافته نشان می‌دهد استفاده از اسباب‌بازی‌های رایانه‌ای و انواع بازی‌ها موجب خواهد شد که فروش اسباب‌بازی‌های سنتی در ایام کریسمس و سال نو مسیحی به شدت کاهش یابد. در همین زمینه کشورهای آسیایی به عنوان تولیدکنندگان بازی‌های رایانه‌ای ارزان قیمت، بازارهای بزرگ اسباب‌بازی در جهان را به تسخیر خود در آورده‌اند و بازاری مانند اروپا در تصرف کامل بازرگانان آسیایی اسباب‌بازی است. به دلیل افزایش استفاده از تلفن‌های همراه و نفوذ این وسیله ارتباطی در بین جوانان، نوجوانان و حتی کودکان، موج جدیدی از بازی‌های رایانه‌ای منطبق با گوشی‌های تلفن همراه به راه افتاده که به نوبه خود بازار جهانی اسباب‌بازی را متاثر کرده است. بر همین اساس سهم واردات بازارهای خاورمیانه از تجارت بین‌المللی اسباب‌بازی رقمی بیش از ۷۶۲ میلیون دلار است.
در این بین بیشترین درصد مربوط به اسباب‌بازی کودکان کمتر از ۵ سال است. همچنین انواع عروسک، اسباب‌بازی‌های پسرانه و ماشین‌های اسباب‌بازی بیشترین سهم را در واردات این نوع از محصولات به منطقه داشته‌اند. گفتنی است که کشوری مانند ایران با در اختیار داشتن ترکیب جمعیتی جوان، نزدیکی به مرکز منطقه‌ای تجارت و پخش اسباب‌بازی (دوبی) وجمعیت زیاد به عنوان یکی از بازارهای پررونق این نوع محصولات مطرح است.
نگاه سنتی به اسباب‌بازی‌ها
گروه «ان‌پی‌دی»، از موسسات معتبر تحقیق بازار سال گذشته میلادی با اشاره به افزایش تولید اسباب‌بازی در کشورهای شرق آسیا نسبت به ادامه رشد این صنعت در سال‌های آینده ابراز امیدواری کرده بود. صنعت اسباب‌بازی در سال‌های اخیر تحولاتی چشمگیر را پشت سر گذاشته است.
شرکت‌ها به سمت تولید محصولات با فناوری بالا متمایل شده‌اند که سود بالاتری دارد. بیشتر تولیدکنندگان تلاش دارند به فناوری تولید محصولات خاص دست پیدا کنند و محصولات ساده دیگر مشتری چندانی ندارد. برخی کارشناسان اصرار دارند بازی‌های رایانه‌ای و محصولات سمعی و بصری سرگرم‌کننده را هم در مقوله اسباب‌بازی بگنجانند، اما آمارهای ارائه شده از سوی انجمن بین‌المللی تولیدکنندگان اسباب‌بازی این موضوع را قبول ندارد و نگاه سنتی و قدیمی به اسباب‌بازی‌ها همچنان پا برجاست.
غول‌های اسباب‌بازی ساز
حدس‌زدن اینکه کدام شرکت‌ها بزرگترین تولیدکننده اسباب‌بازی در جهان هستند کار آسانی نیست اگر وفور اسباب‌بازی‌های چینی در بازار موجب شده تصور کنید سرزمین چشم‌بادامی‌ها بزرگترین تولیدکننده اسباب‌بازی در جهان است در اشتباه هستید.
برای اصلاح این ذهنیت بهتر است نگاهی به گزارش یورونیوز در این زمینه بیندازید. براساس این گزارش شرکت دانمارکی «لگو» ازجمله شرکت‌هایی است که درحال‌حاضر حرف اول را در این صنعت می‌زند.
در اوایل سال ۲۰۰۰م زمانی که این شرکت در آستانه ورشکستگی قرار گرفته بود هیچ کس نمی‌توانست تصور کند این شرکت دانمارکی در سال ۲۰۱۵م به بزرگترین نشان(برند) دنیا تبدیل شود و گوی سبقت را از نشان(برند)های بزرگی چون فراری برباید.
میزان سود خالص شرکت لگو در سال ۲۰۱۴م به رقم ۹۳۷ میلیون یورو رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن، ۱۵ درصد رشد دارد. این میزان سود برای رقبای لگو چون «متل» ۴۴۰ میلیون یورو اعلام شده که رشدی ۷ درصدی را تجربه کرده است. شرکت لگو در سال ۲۰۱۳م نیز توانست بر رقیب خود شرکت «متل» که عروسک‌های «باربی» آن شهرتی جهانی دارد غلبه کند و به عنوان بزرگترین شرکت اسباب‌بازی دنیا مطرح شود. در نهایت رشد فعالیت‌های شرکت امریکایی «هاسبرو» ۱۰ درصد است و به رقم ۳۶۱ میلیون یورو می‌رسد.
مدیرعامل شرکت لگو رمز موفقیت این شرکت را در جهانی شدن آن و محبوبیت آن در بین کودکان و حتی بزرگسالان می‌داند.
سهم ۴۰ میلیون دلاری ایران از واردات اسباب‌بازی
ساخت و تولید اسباب‌بازی در ایران صنعتی جوان به حساب می‌آید، صنعتی که پیشینه چندانی در کشور نداشته و همین موضوع موجب شده تا کشور ما در گروه کشورهای واردکننده اسباب‌بازی قرار بگیرد. در این باره محمد حسین فرجو، دبیر شورای نظارت براسباب‌بازی در گفت‌وگو با صمت، میزان واردات اسباب‌بازی به کشور در سال ۹۳را حدود۰ ۴میلیون دلار اعلام کرد و گفت: این آمار در سال ۹۰ به میزان ۵۰ میلیون دلار بود؛ اما با افزایش ۳ برابری نرخ دلار در سال‌های اخیر این میزان در سال ۹۱ با ۵۵درصد کاهش مواجه شده است.
فرجو همچنین با اشاره به بهبود نسبی وضعیت واردات اسباب‌بازی از سال ۹۳ به بعد، تصریح کرد: واردات اسباب‌بازی در ایران هنوز با سال ۹۰ فاصله بسیاری دارد. دبیر شورای نظارت براسباب‌بازی با اشاره به تلاش‌هایی که در سال‌های اخیر برای تولید و ثبت اسباب‌بازی در داخل کشور انجام شده، گفت: از سال ۹۰ با رشد فزاینده کارگاه‌های تولید اسباب‌بازی در داخل کشور مواجه شدیم به‌طوری که در سال گذشته ۳۶۲ مورد تقاضا برای ثبت طرح اسباب‌بازی داشته‌ایم.
وی سهم هرکودک ایرانی از خرید اسباب‌بازی در طول سال را کمتر از ۵دلار عنوان کرد و ادامه داد: درحال حاضر، سرانه اسباب‌بازی در جهان ۳۴دلار است، رقمی که در اروپا ۲۵۰دلارودر امریکا به ۳۵۰دلار می‌رسد. دبیر شورای نظارت براسباب‌بازی با ابراز امیدواری نسبت به افزایش واردات بازی‌های خلاقانه به کشور اظهار کرد: آمار واردات اسباب‌بازی‌های خلاقانه در سال ۸۱ در کشور ما کمتر از ۱ درصد بود اما خوشبختانه اکنون این میزان به ۱۵درصد رسیده است.
قاچاق اسباب‌بازی به کشور موضوع دیگری است که فرجو به آن می‌پردازد و با اشاره به آمارهای ارائه شده از سوی مراجع قانونی می‌گوید: درحال‌حاضر یک چهارم اسباب‌بازی‌هایی که در کشور وجود دارد از طریق قاچاق وارد کشور شده است. معضلی که می‌تواند در سایه تدابیر قانونی و رفع مشکلاتی که در زمینه تعرفه واردات اسباب‌بازی وجود دارد ساماندهی شود. وی به ویژگی اسباب‌بازی‌های قاچاق اشاره کرده و می‌گوید: در واقع اسباب‌بازی‌های قاچاق محصولات ممنوعه‌ای هستند که یا استانداردهای لازم را ندارند یا از نظر فرهنگی در کشور ما نمی‌توانند مورد قبول واقع شوند.
دبیرشورای نظارت بر اسباب‌بازی همچنین در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه گردش مالی جهان از تولید اسباب‌بازی چه میزان است گفت: گزارش‌های مختلفی در این باره وجود دارد، به‌طور نمونه آمارها سهم چین از تولید و تجارت اسباب‌بازی را ۶ برابر صادرات نفت ایران عنوان می‌کنند اما با توجه به گوناگونی گزارش و آمارها و نامطمئن بودن آنها نمی‌توان به طور دقیق به این پرسش پاسخ داد.
منبع: صمت
