یادداشت| فضای‌مجازی و شکاف‌نسل‌ها

فضای مجازی و شکاف نسل ها

نویسنده: محمدرضا زندی یکتا، دانشجوی روزنامه نگاری دانشگاه علامه طباطبایی

امروزه با گسترش وسایل ارتباط جمعی، فضای مجازی و فناوری های جدید به خصوص شبکه های اجتماعی میان نسل های دوم و سوم فاصله ایجاد شده است تا جایی که فضای خانواده را هم تحت تاثیر قرار داده و روابط والدین و فرزندان را دچار مشکل کرده است. این یادداشت کوتاه به طور مختصر به بررسی علل توسعه یافتن این شکاف بین نسل ها و آسیب هایی که در پی دارد، می پردازد.

درحال حاضر در بیشتر خانواده ها هر یک از اعضای خانواده یک موبایل یا تبلت در دست گرفته و در گوشه ای از خانه مشغول به کار خود می باشند و حتی در خانه هم کمتر با یکدیگر به ارتباط می پردازند. دراین شرایط برخی از والدین هم هیچ گونه آشنایی با فضای مجازی و شبکه های اجتماعی ندارند. کم شدن روابط بین کودکان و والدین به این شکل، باعث شکاف میان این دو نسل می شود. براساس اظهارات معاون سازمان بهزیستی کشور، میزان گفت و گو میان اعضای خانواده در کشور تنها حدود ۳۰ دقیقه است؛ که این مطلب بازگو کننده ایجاد شکاف میان نسل ها به خصوص در نظام خانواده است.

درواقع نسل دیروز (والدین) براساس تجربه ای که به دست آورده اند احساس آگاهی بیشتری می کنند و نسل امروز (فرزندان) که تمایل به تطابق با پیشرفت های روز را دارند، در مقابل آن ها ایستاده و واکنش نشان می دهند؛ و چون تجربه سال ها زندگی با کنجکاوی و هیجان تطابق با تکنولوژی جور در نمی آید، فرزندان و حتی در بعضی مواقع خود والدین به لجبازی کردن روی می آورند.

شبکه های اجتماعی در ظاهر حس استقلال طلبی، آزادی عمل و اختیار را برای کاربران به ارمغان می آورد تا بتوانند بنا بر علایق و سلیقه های خود در آن فضا رفتار کنند و حتی انجام رفتارهایی که به دلایل مختلف در فضای حقیقی قادر به انجام آن نیستند را برایشان ممکن می سازد. ساختن هویت دلخواه در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی از جمله شاخصه های ویژه شبکه های مجازی است. درواقع در شبکه های اجتماعی افراد نوعی هویت دوم برای خود می سازند که برای خودشان ایده آل و آرمانی است. وقتی شخص شخصیت ایده آل و آرمانی خود را در فضای مجازی جستجو کند طبیعی است که روابط بین او و خانواده اش که یقینا تفکر واقعی تر و برمبنای زندگی حقیقی دارند به مرور زمان کمرنگ و کمرنگ تر می شود.

فرو رفتن تک تک اعضای خانواده در فضای مجازی باعث فراموش شدن نقش های اصلی آن ها در خانواده می شود که صدمه های جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. فرض کنید مادر خانواده به جای نقش مادری و تربیت فرزند وقت خود را در شبکه های اجتماعی صرف کند؛ دراین صورت بدیهی است که نقش مادری در خانواده و تاثیرات آن لنگ خواهد زد.

اگر به همین صورت پیش برویم احتمالا دنیا در آینده، دنیای منزوی خواهد شد، چرا که فضای مجازی با توجه به رشدی که پیدا کرده است و جذابیت هایی که برای جوانان دارد موجب اعتیاد و وابستگی به آن شده است، که طبیعتا باعث سست شدن روابط در خانواده می شود.

در تمامی جوامع مفهوم رسانه تحت دو عنوان تقسیم می شود: ابتدا رسانه های سنتی مانند کتاب ها، روزنامه ها، رادیو و تلویزیون. و دوم رسانه های نوین همچون اینترنت و شبکه های اجتماعی. در جوامع سنتی سرعت تغییرات کم و محدود است و جامعه فرصت انطباق و هماهنگ سازی با تغیرات را دارد اما در جوامع نوین تغیرات شتابان و گسترده است و کنترل آن ها بسیار سخت است.

در کشور ما نیز این تغیرات، یعنی میل بیش از اندازه به فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، با سرعت زیاد و به طور گسترده ای به وجود آمده است ولی به خوبی در فرهنگ ما کنترل نشده است و حدومرز مناسبی برای آن تعیین نشده است. همین امر موجب بروز صدمات و ناهنجاری هایی می شود که هرچه به جلو برود کنترلش سخت تر می شود.

یکی از راه حل هایی که می تواند از آسیب های فضای مجازی و شبکه های اجتماعی جلوگیری کند، آگاهی دادن و آشنا کردن نوجوانان و جوانان با آسیب های فضای مجازی و آموزش استفاده از این فضا با بهره مندی از سواد رسانه ای است. در این شرایط وظیفه مسئولان فرهنگی ما این است که با تعریف این آموزش ها در مدارس و انتشار کتاب ها، نشریات و استفاده از دیگر رسانه ها روش صحیح استفاده از این فضا را انتقال دهند.