پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی ،اینکه هم زمان در خانه بنشینی و سر کلاس درس حاضر شوی روزگاری رویایی دست نیافتنی بود. امروز اما به لطف گسترش فناوری های نوین و فضای مجازی، آموزش و حتی ادامه تحصیل در مقاطع آموزش عالی از این طریق امکانپذیر شده است. در کشور ما نیز بسیاری از دانشگاه های تراز بالا در کنار پذیرش دانشجو در دروه های روزانه و شبانه، در دوره های آموزش مجازی و از راه دور نیز تصمیم به جذب دانشجو گرفته اند.
فضای مجازی و گسترش فناوری ارتباطات از آنجایی که پیش از فرهنگ حاکم بر آن به کشورمان وارد شده در برخی موارد چالش هایی را برای جامعه و به ویژه جوانان و خانواده ها بوجود آورده است اما این دستاورد پیشرفت علم وتکنولوژی در علم توانسته نقش تاثیر گذاری در پیشبرد کارها و صرفه جویی در منابع و زمان داشته باشد. دولت الکترونیک در ایران نمونه ای از دستاوردهای مثبت بهره گیری از فناوری اطلاعات است که اگرچه هنوز به درستی اجرایی نمی شود و زیر ساخت های اجرایش فراهم نیست اما توانسته بخشی از ترافیک و رفت و آمدها را کاهش دهد. انجام عملیاتهای بانکی و پولی از طریق اینترنت و فضای مجازی و همچنین آموزش رشته های مختلف و حتی امکان ادامه تحصیل و دانشجو شدن به صورت مجازی از امکانات دیگری است که این دستاورد فناوری اطلاعات برای ما فراهم کرده است.
ضرورت بهره گیری از آموزش مجازی
تقاضای بالای آموزش و محدودیت منابع و ظرفیت آموزشی در کشورما یک چالش اجتماعی را بوجود آورده و آموزش مجازی یکی از راهکارهایی است که می تواند این چالش را با صرف حداقل منابع و صدالبته با برنامه ریزی درست و فراهم کردن زیرساخت های لازم برطرف کند. آموزش مجازی اگرچه هنوز مراحل رشد خود را می گذارند اما بر مقوله آموزش در دنیا تاثیر گذاشته و پیش بینی می شود این نوع از آموزش بتواند در بحث آموزش های حرفه ای، انقلابی برپا کند حتی اگر همیشه و در تمام زمینه ها نتواند جایگزین کلاس درس و آموزش سنتی شود.
مزایای آموزش مجازی
انعطاف پذیری، کاهش محدودیتهایی نظیر ظرفیت های آموزشی و بعد مکان و زمان و دسترسی عمومی از جمله مزیت هایی است که آموزش مجازی را به عنوان یک گزینه گریز ناپذیر مطرح می کند. این نوع از آموزش به خصوص برای آموزش های ضمن خدمت سازمانی می توان مفید واقع شود و به دلیل کارایی خوب، سهولت و کم هزینه بودن در اجرا موجب ترغیب بسیاری از سازمان و شرکت ها برای آموزش و ارتقای سطح سواد توانمندی کارکنان شان شود.
طبعا از آنجایی که محدودیت های زمانی و مکانی کمتر برای این شیوه آموزشی مطرح است فراگیران نیز تمایل بیشتری برای آموزش از این طریق نسبت به آموزشهای سنتی و حضوری نشان می دهند.
بر اساس بررسی های آنجام شده،در صورت وجود محتوای آموزشی مناسب، فراهم بودن زیرساخت های فن آوری اطلاعات و ارتباطات و استفاده از نرم افزار آموزشی مناسب یادگیری الکترونیکی بازدهی خوبی دارد ضمن آنکه هزینه ها و چالش های آن به مراتب از آموزش سنتی کمتر است.
معایب و موانع
برخی از دروس و رشته ها به ویژه دروس کارگاهی و عملی امکان ارائه مجازی ندارند و یا بهره وری و میزان یادگیری فراگیر را پایین می آورند. علاوه بر این داوطلب ورود به آموزش الکترونیکی باید آشنایی کافی برای استفاده از کامپیوتر و شبکه رایانه ای داشته باشد.
امکان تعامل میان دانشجویان با یکدیگر در آموزش های مجازی به پایین ترین حد خود می رسد و حتی تعامل با استاد نیز به شکل مجازی مطرح است. به بیان دقیق تر دانشجویان مجازی نمی توانند فضای دانشجویی را همانند یک دانشجوی عادی لمس کنند.
اساتیدی که قرار است در کلاس های مجازی آموزش بدهند نیز باید خود در این زمینه آموزش های لازم را دیده باشند چرا که نحوه آموزش در این کلاس ها به دلیل غیر حضوری بودن، با کلاس های سنتی متفاوت است.
از نگاه منتقدان، نظام آموزشی از راه دور، به دلیل نداشتن استانداردهای کافی برای فعالیت دانشگاه های مجازی و خط مشی مبهم مربوط به حقوق قانونی ارایه رشته های دانشگاهی و تدریس آنها از سوی اساتید و در ادامه انبوهی از نمرات ارایه شده به دانشجویان در اینترنت چالش، برانگیز است. بدون اعمال استانداردهای قطعی و قوانین سخت، این نگرانی شکل می گیرد که دانشگاه ها به سیستم آموزشی خودکاری تبدیل شوند تا مدارک دانشگاهی دیجیتالی را به نام و ارزش آموزش واقعی تحویل دانشجویان خود دهند، درحالی که آموزش عالی به کالایی نرم افزاری برای استفاده های تجاری تبدیل شده باشد. دانشگاه های معتبری نظیر آکسفورد و هاروارد تمام رشته های دانشگاهی خود را به صورت مجازی ارائه نمی کنند زیرا معتقدند «تجربه حضور در محیط دانشگاهی و خارج ساختن متقاضی ورود به دانشگاه برای خارج شدن از حال و هوای دبیرستان از اهمیت بالایی برخوردار است.»
آموزش مجازی در ایران
سال 71 و 72 زمان ورود رسمی اینترنت به ایران است. حدود یک دهه بعد از این ورود و در سال 80 دانشگاه تهران به عنوان قدیمی ترین مرکز آموزش عالی کشور نسبت به ایجاد حوزه‌ای مستقل برای فعالیت در زمینه آموزش مجازی اقدام نمود. یک‌سال پس از آن مرکز آموزشهای الکترونیکی، رسماً کار خود را آغاز کرد.
مراکز آموزش مجازی دارای پایگاه اینترنتی بوده و دانشجو برای ورود به این سامانه دارای کلمه شناسایی و رمز است. این پایگاه اینترنتی دارای بخش های مختلف خبررسانی، مراجعه به استاد، سرفصل، کلاس و بسیاری موارد الزامی دیگر است و مشخص شده که در این ترم چه دروسی ارایه شده و چه تعداد دانشجو مشغول به تحصیل هستند. همچنین در این سیستم الکترونیکی (سایت) مشخص شده که درس ها، در چه روزهایی ارایه می شود و استادان حل تمرین نیز در چه زمانی حضور دارند.
چگونگی تحصیل مجازی
به گفته ”رجبعلی برزویی”، مدیرکل دفتر گسترش آموزش عالی و دبیر شورای گسترش در تحصیل به روش آموزش مجازی، برنامه های مشخصی برای حضور استاد و دانشجو در کلاس مجازی وجود دارد و برای ایجاد این محیط مجازی از نرم افزار LMS (مدیریت سامانه) استفاده می شود.
در آموزش مجازی دو نوع استاد وجود دارد؛ استاد اصلی دروس را به دانشجویان تدریس می کند و استاد معاون نیز اشکالات دانشجویان را رفع کرده و به سؤالات آن ها پاسخ می دهد، استاد اصلی فقط هنگام تدریس حضور دارد، اما حضور استادان حل تمرین به مراتب بیشتر از استادان اصلی است.
در این سیستم محیطی نظیر اتاق چت (اتاق گفت وگو) وجود دارد، دانشجو در طول هفته این فرصت را دارد که اگر کلاس برقرار نبود و با مشکلی در دروس مواجه شد، اقدام به ارسال ایمیل به استاد کرده و استاد نیز در اسرع وقت موظف به پاسخ دادن به دانشجو است.
در تمام لحظاتی که دانشجو به اینترنت وصل می شود، تمام بخش های دروس خوانده شده توسط این سیستم ثبت می شود و استاد می تواند ببیند که دانشجو تا کدام قسمت درس را خوانده و در چه ساعت هایی مراجعه کرده است. دروس به صورت الکترونیکی تبدیل شده و صدا و تدریس استاد روی آن قرار می گیرد و در بسیاری از مواقع تدریس استاد به صورت فیلم روی درس قرار داده می شود.
دانشجویان برای ورود به سیستم الکترونیکی دانشگاه دارای رمز عبور و ایمیل ویژه ای هستند که ممکن است در هر سال و یا هر درس تغییر کند. استاد نیز دارای لیست حضور و غیاب بوده و از حضور یا عدم حضور دانشجو آگاه است، همچنین در این سیستم ساعات تشکیل کلاس نیز مشخص شده است. هم اکنون بسیاری از دانشگاه های معتبر کشور از جمله دانشکده علوم حدیث، دانشگاه شیراز، دانشگاه امیرکبیر، دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه تهران، دانشگاه مجازی المصطفی (ص) و … ارائه می شود.
از آنجایی که مجوز این دانشگاه ها از سوی وزارت علوم صادر شده و مدارکی که به فارغ التحصیلان داده می شود مورد تایید این وزارتخانه است هرچند در مدرک تحصیل عنوان آموزش مجازی یا الکترونیکی قید می شود. دانشجویانی که پذیرفته می شوند پس از گذراندن موفقیت آمیز دانش پذیری و انجام ثبت نام قطعی به صورت دانشجوی تمام وقت، واجد شرایط اخذ معافیت تحصیلی از اداره نظام وظیفه می شوند و عملیات اداری مربوطه توسط دانشگاه انجام می شود. هم اکنون در کشورمان امکان تحصیل مجازی از دوره کاردانی تا کارشناسی ارشد در برخی از رشته ها وجود دارد و همچنان ظرفیت های تازه ای در این حوزه در حال ایجاد است.
جمع بندی
آموزش مجازی و استفاده از ظرفیت فضای مجازی و اینترنت برای آموزش در حوزه های مختلف یک راهکار است؛ راهکاری که روز به روز در دنیا بیشتر مورد اقبال واقع می شود. در کشور ما نیز این حرکت آغاز شده و بی تردید در سالهای آینده به شکلی جدی تر دنبال خواهد شد. این مهم اما بسترهایی می خواهد که بی تردید اینترنت ملی یکی از اساسی ترین آنهاست؛ بستری که شاید لزوم گسترش آموزش مجازی مسئولان را با ایجاد آن ترغیب کند.
منبع: گرداب
