پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
فسلفه‌ی برگزاری این ماراتن چیست و چرا وارد حوزه‌ی تولید محتوای دیجیتال شدید؟
دکتر روستا آزاد: زیرساخت‌های فضای سایبر در دنیا و نیز در ایران، با سرعت بالایی در حال رشد است. در این فضای زیرساختی دو بخش قابل‌توجه است: ۱) مسائل سخت‌افزاری و تکنیکی؛ که مجموع سخت‌افزار و نرم‌افزار را در فضای تکنیکال در نظر می‌گیریم، ۲) مسائل نرم به مفهوم محتوا (یا Content)، نه نرم‌افزار رایانه‌ای.
با توجه به اینکه زیرساخت‌ها در حال توسعه‌اند، اگر برای آن محتوا ایجاد نکنیم، به طور پیش‌فرض محتوایی که دنیای امروزی غربی تولید می‌کند، در آن جاری و ساری می‌شود. متأسفانه شاخص فرهنگی تولید محتوا در کانون‌هایی که اکنون با قدرت تولید محتوا می‌کنند، کمال انسان و سعادت بشری نیست، بلکه از ابزار فضای سایبری و زیرساخت آن برای تخریب جامعه‌ی بشری و سلامت روحی و روانی انسان‌ها استفاده می‌کنند. این است که می‌بینید بسیاری از اپلیکیشن‌ها و انواع بازی‌هایی که ساخته می‌شوند در خلاف جهت سعادت بشری هستند. در واقع محوریت تولید محتوای آنها مضامینی مثل خشونت، عدم‌سلامت جنسی، توهمات فکری و… است.
مقام معظم رهبری هم اشاره‌ی خوبی داشتند که فرمودند مادامی که محتوای فکری سالم و صحیح، مبتنی بر عقل و فطرت و متوجه کمال و سعادت بشری تولید نشود، زیرساخت‌های این فضا هر قدر توسعه پیدا کند، تأثیر مثبتی در رشد فردی و اجتماعی ما نخواهد داشت. این بحث بسیار مهمی است و با توجه به این ملاحظه ما باید در حوزه‌ی محتوا قدم‌های بلندی برداریم.
حتی شاهراه اطلاعاتی فیبری که اروپا قصد دارد به سمت خلیج فارس ببرد، به دلیل محتوایی که روی آن خواهد داشت، آن‌قدر برایشان مهم است که منتظر سرمایه‌گذاری کشورهای بین راه نمانده‌اند و خودشان پای کار آمده‌اند و سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
هفته‌ی پیش هم آقای نتانیاهو در سخنرانی خود در سازمان ملل به صراحت اعلام کرد اسرائیل در علم و فناوری پیشرفته، جلودار است و ما با تلفن‌های همراه و سیستم‌های سایبری و ارتباطی، همه جا حضور داریم. آنها در اپلیکیشن‌های تولیدی خود مانند واتس‌اپ، لاین، وایبر، تلگرام و… جاسوسی می‌کنند؛ فضای فکری، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، نظامی و… جوامع را رصد کرده و متناسب با آن اقدامات خطیری را برنامه‌ریزی و اجرا می‌کنند.
در مورد اهمیت تولید محتوای دیجیتال در فضای سایبر توضیح بفرمایید.
دکتر روستا آزاد: خدمت آقای جواد لاریجانی بودیم که حدود بیست سال پیش، به عنوان رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، با تعاملاتی که در سطح بین‌المللی داشتند، اینترنت را به ایران آوردند. ایشان می‌گفتند موضوع ورود اینترنت به ایران را با وزیر پست، تلگراف و تلفن مطرح کردیم، اما وزیر وقت برداشت درستی از اینترنت نداشتند و آن را نوعی فاکس تلقی می‌کردند. بنابراین با ایشان برای توسعه‌ی اینترنت و زیرساخت‌های مرتبط به نتیجه نرسیدیم. به همین دلیل طی یک نامه‌ی ۱۰صفحه‌ای مسئله‌ی اینترنت را برای مقام معظم رهبری توضیح دادیم. جالب بود که ایشان بسیار جدی و مثبت با این موضوع برخورد کردند و مواردی را متذکر شدند.
اول اینکه فرمودند لزومی ندارد وزارت پست، تلگراف و تلفن در این زمینه پیش‌قدم شود و خود پژوهشگاه دانش‌های بنیادی می‌تواند اقدام کند، که همین اتفاق هم افتاد. دوم اینکه ایشان تذکر دادند اینترنت ابزاری بسیار مهم و قوی است که به خصوص برای جوانان می‌تواند بسیار مهم باشد. سوم اینکه باید مواظب باشیم چه محتوای فرهنگی در فضای اینترنت جاری و ساری می‌شود و باید برای تولید محتوای فرهنگی توان بالایی را صرف کنیم و ظرفیت خوبی ایجاد کنیم.
خیلی جالب‌توجه است که مقام معظم رهبری، همان بیست سال پیش در مورد اهمیت این وسیله و نیز پیوست فرهنگی آن دقت‌نظر داشته‌اند.
این مسئله که با توجه به تذکرات ایشان، در حوزه‌ی تولید محتوای فرهنگی خیلی خوب عمل نکرده‌ایم و قدری عقب هستیم، برای ما قابل‌توجه و مهم است. با اینکه زودتر باید چنین حرکاتی آغاز می‌شد، اما اینکه ماراتن تولید محتوای دیجیتال فرهنگی بعد از دو دهه در جایی مثل دانشگاه صنعتی شریف قرار است برگزار شود، به فال نیک می‌گیریم و فرصت را مغتنم می‌شماریم.
ایده‌ی اولیه‌ی برگزاری ماراتن چطور مطرح شد؟
دکتر روستا آزاد: ملاحظات و تجربیاتی وجود دارد که پیشنیه‌ی بحث ماراتن تولید محتوای دیجیتال را شکل می‌دهند. در دانشگاه صنعتی شریف در زمینه‌ی تولید محتوای فرهنگی دیجیتال از سال‌ها قبل حرکت‌های خوبی انجام شده است. مثلاً در دانشکده‌های کامپیوتر و ریاضی که حوزه‌ی IT دارند، مشاهده کردیم جوانان دانشجو اپلیکیشن‌های خوبی می‌نویسند که گاهی تجاری هم می‌شوند. از نظر زیرساختی هم حدود ۱۲ سال است که میزبانی مسابقات بین‌المللی ACM حوزه‌ی غرب آسیا را بر عهده داریم. هر ساله تعداد قابل‌توجهی از جوانان خوش‌استعداد در این مسابقه شرکت می‌کنند و افراد برجسته شناسایی می‌شوند که ادامه‌ی زندگی حرفه‌ای آنها در این فضا رقم می‌خورد.
حدود ۱۰ سال پیش نیز که معاون پژوهشی دانشگاه شریف بودم، به نظرم آمد می‌توانیم ظرفیت‌های خوبی را که در حوزه‌ی علمی و فنی در فضای سایبری داریم، با ظرفیت‌های هنری که در دانشجویان هنر وجود دارد، ترکیب کنیم و فرآورده‌های فرهنگی دیجیتال تولید کنیم. همان زمان با آقای دکتر روشن، رئیس دانشگاه سوره، طرح موضوع و برنامه‌ریزی کردیم تا فعالیت‌هایی صورت بگیرد.
از طرفی آقای مهندس اسدی (که قبلاً در مرکز رشد دانشگاه شریف مستقر بودند و اکنون مدیریت روابط عمومی دانشگاه را بر عهده دارند) فردی بسیار فعال، خوش‌فکر و توانمند در حوزه‌ی روابط عمومی و مسائل فرهنگی هستند و با دانشگاه‌ها و شرکت‌های حوزه‌ی فناوری‌های نرم سروکار دارند. ایشان با توجه به انگیزه‌ها و ارتباطاتشان در وزارت ارشاد و مرکز تولید بازی‌های رایانه‌ای کار را دنبال کردند و در بخش خصوصی هم ظرفیت خوبی ایجاد کردند.
همچنین هماهنگی‌هایی با جناب دکتر مینایی، رئیس مرکز تولید بازی‌های رایانه‌ای وزارت ارشاد، انجام دادیم تا رشته‌ای تحت عنوان «تولید محتوای فرهنگی دیجیتال» در پردیس دانشگاه صنعتی شریف ایجاد کنیم که با جدیت در حال پیگیری است.
چرا قالب «ماراتن» را برای این گردهمایی در حوزه‌ی تولید محتوای دیجیتال در نظر گرفتید؟
دکتر روستا آزاد: ما در فضای سایبر باید بتوانیم تولید محتوا کنیم. اما در این زمینه، از کسانی که زودتر از ما شروع به کار کرده‌اند و سرمایه‌ی زیادی دارند مقداری عقب هستیم. برای جبران این عقب‌ماندگی باید توده و ظرفیت فوق‌العاده‌ی اجتماعی خود را در حوزه‌ی تولید محتوا فعال کنیم، که یکی از روش‌های آن، برگزاری مسابقات و ماراتن‌ها است.
در ماراتن تولید محتوا ما از ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ی اجتماعی، نسل جوان و افراد توانمند در این حوزه کمک می‌گیریم تا وارد این عرصه شوند و یک موج و جریان قوی در تولید محتوای دیجیتال که متناسب با اندیشه و فرهنگ خودمان است، ایجاد کنیم. طبیعی است که همه‌ی محتوای تولیدشده قابل‌استفاده‌ی تجاری یا قابل‌تأیید سلامت فرهنگی نیستند؛ اما وقتی یک موج ایجاد می‌شود، می‌توانیم آن را به سمت شاخص‌های صحیح فرهنگی هدایت کنیم، که می‌تواند خودافزایی و رشد را در پی داشته باشد و ما را به وضعیتی برساند که عقب‌ماندگی‌هایمان را جبران کنیم.
برنامه‌ی این ماراتن چیست و چه اتفاقاتی قرار است در آن بیفتد؟
دکتر روستا آزاد: جزئیات کار در دفتر فناوری‌های نرم و فرهنگی برنامه‌ریزی و جمع‌بندی شده است. اما بخش کلان کار به این صورت است که ما افرادی را که می‌توانند در حوزه‌ی تولید محتوا کار کنند، فرا می‌خوانیم. هر کس به تناسب توان و علاقه‌ی خود، در خطوط و زمینه‌هایی که تعیین کرده‌ایم، وارد می‌شود و فرآورده و محصول ارائه می‌دهد. داوران نیز در فضای ماراتن، کارها را ارزیابی می‌کنند. نهایتاً به تولیدکنندگان برتر جایزه‌ای اهدا و ایده‌ها و افراد برتر معرفی می‌شوند. این ماراتن می‌تواند شروع زندگی حرفه‌ای بعضی از جوانان مستعد باشد. در واقع امید داریم از محل این حرکت و بذری که کاشته می‌شود، فرد و گروه‌های کاری متبحر و حرفه‌ای در حوزه‌ی تولید محتوای دیجیتال خلق شوند.
برای آینده‌ی این ماراتن چه تصمیم و برنامه‌ای دارید؟
دکتر روستا آزاد: خروجی دوره‌ی اول ماراتن، آینده‌ی آن را روشن می‌کند و راهنمای مسیر ماست. در چند جهت می‌توانیم تصوراتی از پیش داشته باشیم. اول اینکه این ماراتن باید تکرار شود؛ مثل جشنواره‌ی فیلم فجر که هر سال تکرار می‌شود و فرصتی برای معرفی افراد جدید در این فضا ایجاد کرده است. دوم اینکه می‌توانیم انتظار داشته باشیم به واسطه‌ی این ماراتن مجموعه‌هایی که توانمندی بیشتری دارند، خلق شوند و چه بسا در سال‌های آینده بتوانیم این ماراتن را در سه سطح «عالی»، «متوسط» و «مبتدی» برگزار کنیم. مثلاً می‌توان دستاوردهایی را که وارد فضای تجاری شده، در سطح عالی و حرفه‌ای دانست. در واقع این ماراتون هم می‌تواند واقعه‌ای فرهنگی و هنری باشد، هم تجاری و اقتصادی.
حامیان این ماراتن چه نهادهایی هستند؟
دکتر روستا آزاد: از همان ابتدا که ایده‌ی ماراتن مطرح شد، می‌دانستیم بسیاری از نهادها می‌توانند حامی باشند. قاعدتاً دانشگاه صنعتی شریف حامی اصلی آن است. همچنین ستاد فناوری‌های نرم معاونت ریاست جمهوری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه‌ی هنری سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت آموزش و پرورش، معاون فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و حوزه‌ی معاونت فرهنگی بسیاری از دانشگاه‌ها (چون با دانشجویان و فوق‌برنامه‌های فرهنگی سروکار دارند) می‌توانند از جمله حامیان این حرکت باشند. شاید حتی بتوانیم در وزارت ورزش و جوانان هم به یک فدراسیون برای این حوزه فکر کنیم.
منبع: دانشگاه صنعتی شریف