پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، سال‌هاست گوگی و نگار، دست در دست هم، برای بهتر شدن دنیای اطرافشان تلاش می‌کنند. با هم به میان زنان و کودکان می‌روند تا یادشان بیاورند خود آنها بهتر از هرکس دیگری می‌توانند تغییرات مثبتی در محیط زندگی‌شان ایجاد کنند.
نگار نظر، اولین کاریکاتوریست مشهور زن در پاکستان، محرومیت را تنها در مناسب نبودن وضعیت اقتصادی نمی‌داند. به همین دلیل ارتقای سطح فکری و درک اجتماعی مردم کشورش را از اصلی‌ترین برنامه‌ها و اهداف زندگی حرفه‌ایش قرار داده است و تمرکزش بر مسائل اجتماعی و تناقضات موجود در جامعه‌ی پاکستانی است.
نگار قزلباش (معروف به نگار نظر[۱]) متولد ۱۹۵۳ اولین کارتونیست زن پاکستانی است. ابرقهرمانی که او خلق کرده است گوگی[۲] نام دارد؛ یک زن شهرنشین پاکستانی که با ضعف‌های خود در زمینه‌ی هنجارهای جنسیت‌گرایانه‌ی اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کند. کاراکتر پی‌نماهای نگار – این زن مترقی و تحصیل‌کرده‌ی پاکستانی که لباس‌های خال‌خالی می‌پوشد را هزاران نفر از سراسر جهان دوست دارند. او در استودیوهای تولید گوگی به عنوان مدیر ارشد اجرایی به فعالیت مشغول است.
بسیاری از آثار نگار نظر به لزوم سوادآموزی و تحصیل زنان اختصاص یافته است.
اولین برخورد این کارتونیست با کتاب‌های پی‌نما از کودکی و در آمریکا شروع شد، درست زمانی که محل کار پدرش در واشنگتن بود. اما وقتی به پاکستان بازگشتند دیگر دسترسی به این کتاب‌ها برای وی آسان نبود، گرچه او هم‌چنان کتاب‌های پی‌نمایی که از آمریکا آورده بود را می‌خواند و مدام به کتاب‌فروشی‌های محلی رجوع می‌کرد تا کتاب‌های پی نمای جدیدی را قرض بگیرد، با کتاب‌های خودش معاوضه کند یا بخرد. علاقه‌ی نگار به مطالعه و طراحی پی‌نما تا بزرگ‌سالی نیز با او همراه بود.
نگار در ابتدا در دانشگاه در رشته‌ی پزشکی تحصیل می‌کرد، اما همیشه به خط‌خطی کردن در حاشیه‌ی کتاب‌های پزشکی مشغول بود. تا این‌که تصمیم نهایی‌اش را گرفت و برای تغییر مسیر مصمم شد و شروع کرد به قانع کردن والدینش تا به تغییر رشته‌ی وی از پزشکی به هنرهای زیبا رضایت دهند. سرانجام نگار موفق به جلب رضایت آنها شد و در سال ۱۹۷۱ رشته‌ی تحصیلی خود را از پزشکی به هنرهای زیبا تغییر داد. پس از این‌که او پزشکی را رها کرد و به دنبال علاقه‌اش رفت، بلافاصله برنده‌ی یک بورس تحصیلی در زمینه‌ی هنر شد. او از این موقعیت به عنوان یک مبارزه یاد می‌کند، چرا که هیچ دوره‌ی آموزشی‌ای در آن وجود نداشت. او به مؤسسه‌ی هنری‌ای پیوسته بود در حالی که تجربه‌ی هیچ‌گونه آموزش رسمی‌ای نداشت و تنها از او خواسته شده بود که هر روز یک کارتون بکشد. او می‌گوید: «من چند کتاب خودآموز طراحی کارتون به امانت گرفتم که تا چند ماه توانست مرا سر پا نگه دارد اما کار واقعی وقتی شروع شد که توانستم در یک روزنامه مشغول به کار شوم.».
اثر کارتونی او با نام گوگی نیز در همان سال برای اولین بار در مجله‌ی سالانه‌ی مؤسسه‌ی هنر و صنایع دستی کراچی[۳] منتشر گردید. او بالاخره توانست در رشته‌ی هنرهای زیبا از دانشگاه پنجاب[۴] در لاهور پاکستان فارغ‌التحصیل شود. علاوه بر این، موفق شد درس‌هایی را نیز در دانشگاه ملی استرالیا واقع در کانبرا[۵] بگذراند.
خانم نظر از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۳، به عنوان یک استاد فول‌برایت[۶] در دانشکده‌ی هنر دانشگاه اورگون[۷] مشغول به کار بود. در سال ۲۰۰۹ هم در کالج کلرادو[۸] یک متخصص فول‌برایتِ مهمان بود. او تجربیات خود به عنوان یک عضو فول‌برایت را عمیقاً الهام‌بخش می‌داند و در این زمینه می‌گوید: «من این شانس را داشتم که با برگزیدگانی از جوامع مختلف و با فرهنگ‌های متنوع تعامل داشته باشم. افراد زیادی را از دبیرستان‌ها، دانشگاه‌ها، دولت، نیروی هوایی و کلیسا ملاقات کردم. همدلی آنها، علی‌رغم تفاوت‌های موجود، بسیار تأثیرگزار بود.» و این به من ثابت کرد در مورد یک مسئله شکی وجود ندارد:
«شوخ‌طبعی بسیار خاص است، و هیچ حد و مرزی نمی‌شناسد.» (نقل از حساب کاربری نگار نظر در توئیتر)
نظر در طول دوره‌ی فول‌برایت، در یک دوره‌ی طراحی ماراتون[۹] شرکت کرد، برنده‌ی یک پیشنهاد کاری برای طراحی راهنمای مصور جهت نوشتن رزومه شد، رویداد امضای کتاب خود را برگزار کرد، اثر هیولای زباله‌دان[۱۰] را منتشر نمود، یک اثر پی‌نمای هفده صفحه‌ای با هنرمندی تصویرگران جوانی از جلسات کارگاه خودش گرد‌آوری کرد، نحوه‌ی ساخت عروسک خیمه‌شب بازی را یاد گرفت، به شهرهای یوجین[۱۱]، سیاتل[۱۲]، شیکاگو[۱۳] و کلرادو رفت و جلسه‌ای را هم با دانشجویان دانشکده‌ی افسری نیروی هوایی داشت.
«یک تجربه‌ی کلیدی برای من در دوره‌ی فول‌برایت، مهارت پیدا کردن در ساخت عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی بود. من صرفاً برای ملاقات با یک عروسک‌ساز حرفه‌ای و یادگیریِ نحوه‌ی ساخت این عروسک‌ها از شهر یوجین خارج شدم.» این مهارت باعث گسترش و تنوع بیشتر مخاطبان پی‌نماهایش شد زیرا دیگر فقط به رسانه‌های چاپی محدود نمانده بودند. نظر، که درست مثل خود گوگی اهل پیشرفت و ترقی در کارش است، فعالیت‌هایش را در حوزه‌های متنوعی دنبال کرد؛ از روزنامه و پوستر گرفته تا کتاب‌ها، اتوبوس‌ها، بیمارستان‌ها، نمایش‌های عروسکی، موسیقی و اکنون پویانمایی.
نظر، که به قدرت شوخ‌طبعی به عنوان ابزاری برای تغییرات رفتاری عمیقاً اعتقاد دارد، بر روی پی‌نماهای بی‌شماری کار کرده است که خودش آنها را «کارتون‌های هدفمند[۱۴]» می‌نامد؛ مانند پی‌نماهایی در مورد سلامتی، بهداشت، کمک‌های اولیه، حقوق زنان، آموزش، ایمنی و مدیریت بحران. او در زمان دوره‌ی فول‌برایت خود بر روی یکی از پی‌نماهای این‌چنینی با نام «هیولای زباله‌دان» کار می‌کرد: «دو نفر از دانشجویان با نام‌های ریز[۱۵] و میشله[۱۶] نیز با من همکاری می‌کردند. هدف کلی پروژه این بود که حساسیت مردم را در مورد وضعیت نامناسب سیستم اکولوژیکی زمین بالا ببریم. ما می‌خواستیم تنزل زیست‌محیطی را با نگاهی طنزآمیز برجسته کنیم. این پی‌نما، که به زبان اردو هم ترجمه شده، بعدها توسط وزارت محیط زیست منتشر گردید.»
نظر در حال دریافت هدیه‌ی «شاهین» از طرف یکی از خلبانان زن حاضر در دوره‌ی آموزشی
نظر در پاسخ به این سوال که چالش برانگیزترین تجربه‌اش در طی دوره‌ی فول‌برایت چه بوده، به جلسه‌ای اشاره کرد که با دانشجویان دانشکده‌ی افسری نیروی هوایی داشت: «من وارد تالار کنفرانس شدم و در مقابل من مردان و زنانی با فرم کامل نظامی، با سینه‌های ستبر و چهره‌های سرد و بی‌احساس نشسته بودند. در آن لحظه با خودم فکر می‌کردم اصلاً چطور ممکن است بتوانم با این‌ها ارتباط برقرار کنم؟ اما وقتی جلسه را با بیان داستان کارتونی مورد علاقه‌ام شروع کردم لبخندی که به لب‌ها آمد یخ همه را شکست.»
کمک‌هزینه‌ی تحقیقاتی فول‌برایت موقعیت ارتباط با جوامع محلی و به اشتراک‌گذاشتن آموخته‌ها را برای نظر فراهم ساخت. او می‌گوید: «در طول دوره‌ای که به عنوان متخصص مهمان حضور داشتم، استادم کارن[۱۷] برگزاری یک کارگاه تابستانی را اعلان کرد؛ کارگاهی که قرار بود من برگزار کنم. در ابتدا خودم خیلی مطمئن نبودم استقبال شود، اما وقتی فهمیدم هفده دانشجو ثبت‌نام کرده‌اند بسیار خوشحال شدم.» در آن کارگاه هر یک از این دانشجویان یک پی‌نمای یک‌صفحه‌ای با موضوع دلخواه خود درست کردند. نظر می‌گوید: «این کتابِ پی‌نمای هفده صفحه‌ای نشان‌دهنده‌ی عصاره‌ی تنوع، طنز، هنر و یک‌دلی است.»
وقتی خانم نظر تجربیاتش را در زمان کار بر روی کتابچه‌ی راهنمای مصور دانشگاه برای «رزومه‌نویسی» مرور می‌کند به خاطر می‌آورد که: « در زمان اقامت در آمریکا خیلی به دوچرخه‌سواری علاقه داشتم. من در یک آگهی دیدم که به دنبال هنرمندی هستند تا برای این کتابچه‌ی راهنما تصویرگری کند. تصمیم گرفتم امتحانش کنم. از آن به بعد، هر روز با دوچرخه راهی دانشکده می‌شدم. البته گوگی هم در طی این فرآیند همراه من بود!» پس از بازگشت نظر به پاکستان، او باز هم از طرف دانشگاه برای همکاری در تولید دومین کتابچه‌ی راهنما، این بار با موضوع «مصاحبه‌های کاری و جستجوی شغل»، دعوت شد. بعد از آن در یک جلسه‌ی آموزشیِ تحت حمایت یونیسف[۱۸] برای فیلم‌های پویانمایی در استودیوهای حنا باربرا[۱۹] در مانیل شرکت داشته است.
نگار نظر اولین کارتونیست زن پاکستان و جهان اسلام است. شخصیت خلق شده به دست او، یعنی گوگی، نه‌تنها در روزنامه‌ها و مجلات مختلف ظاهر شده، بلکه چهار بیمارستان کودکان در اسلام‌آباد و راولپندی[۲۰] با تصاویر کارتونی و پیغام‌های سلامتی گوگی تزئین شده‌اند. نگار همچنین نویسنده و تصویرگر ۲۷ کتاب برای کودکان است.
در یادداشت بعدی گوگی و نگار، از کاراکتر گوگی، آثار و فعالیت‌های نگار نظر و موضوعاتی که بدان پرداخته است، بیشتر صحبت خواهیم کرد.
منبع: خانه پی نمای ایران
